Şirketlere Devredilen İşletmelerin Gelirlerinden Alınan Payların Teyit Edilmemesi (Sayıştay Rapor Bulguları) (Sayıştay)

Büyükşehir Belediyesi tarafından, 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun 26’ncı maddesi kapsamında, elde edilen gelirden pay almak kaydıyla belediye şirketlerine ihalesiz olarak devredilen işletmelerden elde edilen gelirlerin teyidinin yapılmadığı, şirketler tarafından beyan olunan ve herhangi bir kanıtlayıcı belgeye dayanmayan bildirimlerin kontrol edilmeden kabul edildiği görülmüştür.

5216 sayılı Kanun’un “Şirket kurulması” başlıklı 26’ncı maddesinde; “(…) Büyükşehir belediyesi, mülkiyeti veya tasarrufundaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir; ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilir. (Ek cümle: 12/11/2012-6360/10 md.) Ancak, bu yerlerin belediye şirketlerince üçüncü kişilere devri 2886 sayılı Kanun hükümlerine tabidir (…) ” denilmektedir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde, kamu kaynağı; borçlanma suretiyle elde edilen imkânlar dâhil kamuya ait gelirler, taşınır ve taşınmazlar, hesaplarda bulunan para, alacak ve haklar ile her türlü değerler şeklinde ifade edilmiştir.

Aynı Kanun’un “Hesap verme sorumluluğu” başlıklı 8’inci maddesinde; her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların; kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu oldukları hüküm altına alınmıştır.

5018 sayılı Kanun, üst yöneticilere de önemli sorumluluklar yüklemiş olup, bu itibarla belediyelerde üst yönetici olan belediye başkanının, sorumluluğu altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden belediye meclisine karşı sorumluluğu bulunmaktadır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediye başkanının görevleri” başlıklı 38’inci maddesinde belediyenin taşınır ve taşınmaz mallarını idare etmek başkanın görevleri arasında sayılmış, 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun 18’inci maddesinde de; diğer kanunların belediye başkanlarına verdiği görev ve yetkilerden büyükşehir belediyesi görevlerine ilişkin olan hizmetleri yerine getirmek, yetkileri kullanmak ve büyükşehir belediyesinin hak ve menfaatlerini izlemek sorumluluğu büyükşehir belediye başkanına tanımlanmıştır.

Yapılan incelemede, aşağıdaki tabloda yer alan işletmelerin, 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesi kapsamında Büyükşehir Belediye Meclisi kararı ile iki belediye şirketine devrinin yapıldığı, Meclis kararında maktu bir bedel belirlenmeyerek şirketin elde ettiği gelirden Belediyeye belirli bir oranda pay verilmesi koşuluyla işletme hakkının devrine karar verildiği, işletmeleri devralan şirketlerin elde ettikleri gelirleri belirlenen sürelerde Belediye hesaplarına aktardığı, ancak Belediyede, aktarılan bu tutarların takip ve kontrolüne ilişkin herhangi bir işlem gerçekleştirilmediği tespit edilmiştir.

Tablo 15: Belediye Şirketlerine İşletme Hakkı Devredilen Yerler

Söz konusu yerlerin işletmesini yürüten şirketler, kazançları üzerinden hesaplanan pay tutarını belirlenen sürelerde Belediye hesaplarına aktarmaktadır. Belediyede bu payların muhasebe kaydına esas teşkil eden muhasebe işlem fişlerinin eklerinde ise sadece şirket tarafından bilgisayar ortamında hazırlanmış gelirden pay tablosu yer almakta, hesaplanan pay tutarının dayanağını gösteren fiş, fatura, gelir tablosu, hesap tablosu ve benzeri kanıtlayıcı herhangi bir belge bulunmamaktadır.

Bu itibarla, Belediyeye aktarılan gelirlerin kaynağını ve doğruluğunu kanıtlayan herhangi bir belgenin bulunmaması ve Belediye tarafından bu bilgi ve belgelerin kontrolünün yapılmaması, belediye kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımı konusunda kontrol zafiyeti oluşturmaktadır.