| 2021 yılı Sayıştay Denetim Raporları |
Taraflarca bağıtlanan sözleşmelerine ve ihale tarihlerinde geçerli olan Yapım İşleri Genel Şartnamesi hükümlerine aykırı olarak iş programı düzenlenmeden fiyat farkı ödemesi yapılan yapım işlerinin olduğu görülmüştür. Yapım işlerine ait sözleşmelerin “İş programı” başlıklı 12’nci maddelerinde, “12.1.Yüklenici, iş programını yer tesliminin yapıldığı tarihten itibaren on beş gün içinde, sözleşme bedeli üzerinden bir günde yapılması gereken iş tutarını hesaplayarak, ödeneklerin yıllara göre dağılım esasları ile varsa işin kısımları ile bitirme tarihlerini de dikkate alarak İdarece verilen örneklere uygun olarak hazırlar. Bu programda ayrıca; iş kalemleri, aylık imalat ve iş miktarları, (ihzarat ödemesi öngörülen işlerde ihzaratı) yıllık ödenek dilimleri ve bunların aylara dağılımı gösterilir ve iş programı en az dört nüsha hazırlanarak onaylanmak üzere İdareye teslim edilir. (…) 12.3. İş programının hazırlanması ve uygulanması ile ilgili diğer hususlarda Yapım İşleri Genel Şartnamesi hükümleri uygulanır.” hükümleri yer almaktadır. Söz konusu işlerin ihale tarihlerinde geçerli olan ve sözleşme ekleri arasında yer alan Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “İş programı” başlıklı 17’nci maddesinde ise yüklenicinin, sözleşme veya eklerinde belirlenen süre içinde idarece verilen örneklere uygun bir iş programını hazırlayarak onaylanmak üzere idareye teslim edeceği ve idarece onaylanmış iş programına aynen uymak zorunda olduğu hükme bağlanmıştır. 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununa Göre İhale Edilen Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esaslar’ın “İş programı ve ödenek dilimi” başlıklı 7’nci maddesinde ise sözleşme imzalandıktan sonra iş kalemlerinin, aylık imalatın, ihzaratın ve yıllık ödenekler ile bunların aylara dağılımını gösteren ayrıntılı bir iş programının hazırlanarak idarenin onayına sunulacağı; herhangi bir aya ait nihai iş programına yüklenicinin kusuru nedeniyle uyulmadığı takdirde, daha sonraki aylarda yapılacak imalatlarda, imalat miktarı iş programına uygun hale gelinceye kadar, fiyat farkı hesaplanırken, iş programına göre gerçekleştirilmesi gereken ayın endeksi ile işin fiilen gerçekleştirildiği ayın endeksinden düşük olanının esas alınacağı; idarenin talebi olmaksızın yüklenici iş programına nazaran daha fazla iş yapması durumunda ise işin fiilen yapıldığı ayın esas alınarak fiyat farkı hesaplanacağı belirtilmiştir. Yatırım ve İnşaat Dairesi Başkanlığı ile Kanal Yatırım Dairesi Başkanlığı tarafından yürütülen ve 2021 yılı içinde hakediş ödemesi yapılan yapım işlerinin incelenmesi neticesinde, sözleşmeleri ve eki Yapım İşleri Genel Şartnamesi hükümlerine aykırı olarak hiç iş programı düzenlenmeden fiyat farkı ödemesi yapılan yapım işlerinin olduğu; dolayısıyla bu işler için anılan Esaslardaki koşullar gözardı edilerek 6.615.078,99-TL’si 2021 yılı içinde olmak üzere toplam 27.453.473,60-TL fiyat farkı ödendiği tespit edilmiştir. Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 4’üncü maddesinde iş programı, yüklenicinin, işin süresi ve varsa iş kısımlarına ait bitirme tarihleri ile yıllık ödeme miktarlarını da dikkate alarak, yapım işine ait iş kalemlerini/gruplarını, imalatların niteliğini, teknik özelliğini ve yapım sürelerini esas alarak aylık imalatı ve iş miktarlarını, ihzarat ödemesi öngörülen işlerde ihzaratı, yıllık ödenek dilimlerini ve bunların aylara dağılımını ayrıntılı olarak gösterdiği program, şeklinde tanımlanmıştır. Buna göre, yapım işlerine ait yıllık ödenek tutarları idare tarafından belirlenir ve yüklenici de bu ödenek tutarlarına göre gün, ay ve yıl bazında yapılacak imalat miktarlarını ve harcama tutarını belirler. Bu bağlamda, yapılması gereken işlerin planlanması, takibi ve denetimi ile aylık olarak ödenecek hakediş tutarlarının belirlenmesi, oluşturulan iş programları üzerinden gerçekleştirilir. Bununla birlikte, iş programının etki ettiği önemli bir unsur da fiyat farkı hesabıdır. Yükleniciye ödenecek fiyat farkı, imalatın iş programına uygunluğuna göre hesaplanır. Yüklenicinin iş programında öngörülen aylık iş tutarının gerisinde kaldığı durumlarda, sonraki ayda yapılacak işler için fiyat farkı hesabı, eksik gerçekleşen iş miktarı tamamlanıncaya kadar, uygulama ayı ile ödenek ayı endeksi kıyaslanarak düşük olan endeks üzerinden hesaplanır. İş programının düzenlenmemesi, yapım işindeki imalatların ve iş miktarının hangi zaman aralıklarında yapılacağının bilinmemesine ve dolayısıyla Fiyat Farkı Esaslarında hükme bağlanan şartlarda hangi endekslerin uygulanacağının belirlenememesine yol açmaktadır. Ayrıca, yukarıda bahsedilen ve iş programsız fiyat farkı ödemesi yapılan yapım işlerine ait sözleşmelerin eki mahiyetindeki Yapım İşleri Genel Şartnamelerinde cezai hüküm bulunmamakla birlikte, 08.08.2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak 19.08.2019 tarihinden itibaren yürürlüğe giren Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’in 24’üncü maddesi ile aynı Yönetmelik’in ekinde yer alan Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 17’nci maddesinin birinci ve yedinci fıkralarında değişikliğe gidilmiştir. Buna göre, Genel Şartname’de belirtilen süreler içerisinde iş programının veya revize iş programının sunulmaması veya teslim edilen iş programının idarece uygun bulunmaması durumunda, gecikilen her gün için, işin süresinde bitirilememesi haline ilişkin olarak sözleşmede öngörülen günlük gecikme cezasının %10’u oranında ceza uygulanacağı hükme bağlanmıştır. Bu itibarla yukarıda belirtilen mevzuat hükümleri ile yapım işlerine ilişkin sözleşme hükümlerine uygun işlem yapılmasını teminen ve oluşabilecek kamu zararlarını engellemek üzere, tüm yapım işleri için iş programlarının düzenlenmesi gerekmektedir. |
