| 2021 yılı Sayıştay Denetim Raporları |
Fen İşleri Dairesi Başkanlığı tarafından ihale edilen ve 2021 yılı içerisinde ödemeleri devam eden bazı yapım işi ihalelerinde, işin kontrolü amacını aşacak sayıda yakıt dâhil binek araç temininin zorunlu tutulduğu ve bu araçların ihale konusu işin yürütülmesi ile ilgisi olmayan bazı durumlarda da kullanıldığı tespit edilmiştir. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde, kamu idarelerinin, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu ve aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işlerinin bir arada ihale edilemeyeceği hüküm altına alınmıştır. Yapım İşleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Tesis, makine, teçhizat ve diğer ekipmana ilişkin belgeler” başlıklı 41’inci maddesinde, ihale konusu işin yürütülmesi için işyerinde bulundurulması öngörülen tesis, makine, teçhizat ve diğer ekipmana ilişkin bilgilere sözleşme tasarısında yer verileceği belirtilerek ihale konusu işin yürütülmesi amacını aşan taleplerin mevzuata uygun olmadığı vurgulanmıştır. Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Yapım işinin yürütülmesinde ihtiyaç duyulan araç, gereç ve malzemelerin yüklenicilere aldırılması” başlıklı 49’uncu maddesinde ise, ihale konusu iş kapsamında yer almayan hususların yerine getirilmesinin yükleniciden istenilemeyeceği, ihale konusu işin yürütülmesi ile doğrudan ilgili olması, kullanım süre ve şekillerinin ihale dokümanında belirtilmesi kaydıyla, ihale dokümanında araç, gereç ve malzemelerin yüklenici tarafından temin edileceğine ilişkin düzenleme yapılmasının mümkün olduğu belirtilmiştir. Ayrıca 2006/10193 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın eki olarak yayımlanan Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’in temel amacı, kamudaki taşıt giderlerinin asgari seviyeye indirilmesi ve kaynakların savurganlığa yol açılmadan, bütçe olanaklarıyla uyumlu bir biçimde kullanımının sağlanması olarak açıklanmıştır. Bu doğrultuda, kamu idareleri tarafından edinilecek taşıtlara ilişkin birçok kısıt getirilmiştir. Örneğin, taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli ilgili taşıtın kasko sigortası değerinin %2’sini aşamayacak, hibe dâhil her ne suretle olursa olsun yabancı menşeli binek araç kiralanamayacak veya yakıt dâhil araç kiralama yapılamayacaktır. Mezkûr mevzuatta, hizmet alımı suretiyle taşıt edinilmesinin gerektirdiği giderlerin kurum bütçesinde öngörülen ödenekler çerçevesinde karşılanacağı da vurgulanmıştır. Kamu İhale Kurulunun, en düşük teklif bedeli yaklaşık 75.000.000,00-TL olan bir bina ikmal inşaatı ihalesine ilişkin olarak aldığı 2021/UY.I-2281 numaralı Kararı’nda, mevzuat hükümleri doğrultusunda idarelerin yüklenicilerden araç talep edebileceği, ancak araç maliyetlerinin isteklilerce teklif fiyatına yansıtılacağı ve bu doğrultuda kamuya olan maliyetin artacağı açık olduğundan söz konusu düzenlemelerin işin niteliği ve büyüklüğü ile uyumlu olması gerektiği belirtilmiştir. Bu kapsamda mezkûr iş kapsamında 4 adet binek araç ve 1 adet 4*4 kasa tipi suv aracın işin niteliği ve büyüklüğü ile uyumlu olmadığına, ilgili araçların toplam maliyete yüklediği ek maliyetin söz konusu araçların ayrı bir ihale ile temin edilmesini gerektirebilecek ölçüde büyük olduğuna karar verilerek ihalenin iptaline hükmedilmiştir. Böylece, çalışma mahali belli ve tek bir bölgeyi içeren yaklaşık 75.000.000,00 TL bedelli bina yapım ihalesinde 4 binek araç talebi fazla görülmüştür. Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, kamu idareleri ihalelerde temel ilkeleri zedeleyecek hükümlere yer vermekten kaçınmalı, isteklilere işin yürütülmesi ile doğrudan ilgisi olmayan ek külfetler yüklememeli ve işin kapsamını aşan binek araç ihtiyaçlarını bahsi geçen BKK’ya uygun olarak ayrı bir ihale ile gidermelidirler. Yapılan incelemelerde, Fen İşleri Dairesi Başkanlığı tarafından gerçekleştirilen bazı yapım işi ihalelerinde, yukarıdaki mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil eden durumlar tespit edilmiştir. Şöyle ki; Söz konusu ihalelere ait sözleşmelerde, kontrol araçlarına ilişkin olarak, .yüklenici tarafından en geç yer teslimine kadar 1400-1600 cc aralığında motor hacmine sahip, otomatik vites, C segmenti, üzerlerine yakıt için taşıt tanıma sistemi takılmış ve en az 2018 (bazı ihalelerde en az 2020) model 5 adet (sayı ihaleden ihaleye değişmektedir) binek oto idareye teslim edilecektir. İdare, resmi tatil ve idari izin günleri de dâhil olmak üzere işin geçici kabulünün onaylandığı tarihe kadar teslim edilen araçların kullanım, sevk ve idaresine ilişkin her türlü hakka sahiptir. Bu araçların tüm bakım, onarım, tamir, yakıt, genişletilmiş kasko yaptırılması vb. diğer tüm masrafları yükleniciye aittir.” ifadeleri yer almaktadır. Bahsi geçen sözleşme hükmünde, binek araçların aylık azami kaç kilometre kullanılacağına ilişkin bilgilere yer verilmemesi ve idarenin bu araçlar üzerinde her türlü hakka sahip olduğunun belirtilmesi gibi nedenlerle saydamlık ilkesinin; bazı ihalelerde işin boyutu ve niteliğine göre çok sayıda binek araç istenmesi, araçların kullanım yetkisinin sınırsız olması ve akaryakıtın yüklenici tarafından karşılanması nedenleri ile 2021/UY.I-2281 sayılı KİK Kararı da referans alınarak ihaleye katılımın azalabileceği değerlendirildiğinden rekabet ilkesinin; söz konusu araçların masrafları için yüklenicilerin tekliflerini ne derece artırdıklarının tespit edilememesi nedeni ile kaynakların verimli kullanılması ilkesinin tam olarak sağlanmasının mümkün olmadığı değerlendirilmiştir. Netice itibari ile bazı ihalelerde; • 2021/UY.I-2281 numaralı KİK kararı çerçevesinde ihalenin iptaline sebep olabilecek sayıda binek araç istendiği, • Kontrol teşkilatları tamamen aynı kişilerden oluşmasına rağmen, işin yürütülmesi amacını aşacağı değerlendirilen sayıda binek araç istendiği, • KİGT hükümlerine aykırı olacak şekilde, ihale konusu iş kapsamında yer almayan “araçların şehir dışında kullanımı” gibi durumların masraflarının yüklenici tarafından karşılandığı, • Araçlarda takip sistemi kurulu olmadığından, araçların kullanımına verildiği kamu görevlileri tarafından ihale konusu iş kapsamında kullanılıp kullanılmadığının denetlenemediği, • Şehir dışında ve ihale konusu haricinde araç kullanımı olması münasebetiyle, ayrı bir araç kiralama ihalesi ile yapılması gereken ve mezkûr BKK çerçevesinde; kasko bedelinin yüzde ikisinden fazla bedelle ve yakıt dâhil bir şekilde kiralanamayacak araçların, yüklenici tarafından araç maliyetlerinin teklif fiyatlarına ne kadar yansıtıldığı hesaplanamaz bir halde ve yakıt dâhil kullanıldığı tespit edilmiştir. Kamu idaresi, bulgunun temel amacı olan söz konusu araçların denetlenebilirliğinin sağlanması noktasında bazı çalışmaların yapılacağını bildirmiştir. Sonuç olarak, ihale konusu işin yürütülmesi amacını aşacak sayı ve nitelikte kontrol aracı talep edilmemesi, bu araçların kullanımının denetlenebilir olmasının sağlanması ve Kurumun genel kullanımı için ihtiyaç duyulan araçların mevzuata uygun bir şekilde gerçekleştirilecek araç kiralama ihaleleri yoluyla temin edilmesi gerekmektedir.
|
