İhale iptalinde ihtiyaç azalmasının somut veriyle desteklenmemesi hukuka uygunluk açısından nasıl değerlendirilir (KİK)

BAŞVURU SAHİBİ:

Aşsa Kurumsal Yemek Hizmetleri Sanayi Ticaret Anonim Şirketi,

İHALEYİ YAPAN İDARE:

İstanbul Teknik Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı,

BAŞVURUYA KONU İHALE:

2024/1824044 İhale Kayıt Numaralı “10/02/2025-31/12/2025 Tarihleri Arasında Malzeme Dahil 4 Kap Öğle ve Akşam Yemeği” İhalesi

KURUMCA YAPILAN İNCELEME:

İstanbul Teknik Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı tarafından 23.01.2025 tarihinde açık ihale usulü ile gerçekleştirilen “10/02/2025-31/12/2025 Tarihleri Arasında Malzeme Dahil 4 Kap Öğle ve Akşam Yemeği” ihalesine ilişkin olarak Aşsa Kurumsal Yemek Hizmetleri Sanayi Ticaret Anonim Şirketi tarafından24.03.2025 tarih ve 181050 sayı ile Kurum kayıtlarına alınan 24.03.2025 tarihli dilekçe ile itirazen şikâyet başvurusunda bulunulmuştur.

Başvuruya ilişkin olarak 2025/669 sayılı şikâyet dosyası kapsamında yapılan inceleme neticesinde esas inceleme raporu tanzim edilmiştir.

KARAR:

Esas inceleme raporu ve ekleri incelendi:

İtirazen şikâyet dilekçesinde özetle; idare tarafından 20.03.2025 tarihinde EKAP üzerinden tebliğ edilen “İhale İptali” konulu yazı ile “İhale süreci boyunca yaşanan gelişmeler doğrultusunda, ihale tarihi itibarıyla talep edilen 2.200.000 öğün miktarında önemli bir azalma meydana gelmiştir. Bu durum kamu kurumunun ihale konusu hizmete olan gereksiniminin önemli ölçüde değiştiğini ortaya koymakta olup, İdaremiz tarafından 05.02.2025 tarihinde gerçekleştirilen 2025/134794 nolu Malzeme Dahil 4 Kap Yemek Hizmeti Pazarlık İhalesindeki tekliflerin birim fiyatlarının, 2024/1824044 nolu açık ihale ile karşılaştırıldığında, tekliflerdeki birim fiyatlarından daha ekonomik olduğu tespit edilmiştir.” gerekçelerine yer verilerek ihalenin iptal edildiği, ancak idarenin ihaleyi iptal gerekçelerinin yerinde olmadığı, ihale konusu işin miktarının gelinen aşamada azaldığının ifade edildiği ancak 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 24’üncü maddesi gereğince ihale konusu iş için öngörülemeyen durumlar nedeniyle gerekli olduğu takdirde iş eksilişi ve iş artışı yapılabileceği, idarenin söz konusu hizmete ihtiyacının devam ettiğinin açık olduğu, idarenin ihale konusu işi iptal etme gerekçesinin somut verilere dayanmadığı,

Ayrıca, pazarlık usulü ile alınan yemek birim fiyatları ile bahse konu ihale için aynı yemeklere verilen birim fiyatlarının kıyaslanmasının tek başına ihalenin iptal gerekçesi olamayacağı, her ihalenin birim fiyatlarının ihalenin türü ve miktarı ile yapılma zamanına göre değişiklik gösterebileceği, kıyas yapılan yemeklerin içerikleri aynı olsa bile hizmetin alınma zamanına ve işin süresine göre fiyatların değişebileceği, idarenin ihalenin iptaline dayanak başkaca bilgi veya belge bulunmadığından bu hususun tek başına dayanak olarak alınamayacağı iddialarına yer verilmiştir.

İptal gerekçeleri ile sınırlı olarak yapılan inceleme sonucunda aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur. …” hükmü,

Anılan Kanun’un “Bütün tekliflerin reddedilmesi ve ihalenin iptali” başlıklı 39’uncu maddesinde “İhale komisyonu kararı üzerine idare, verilmiş olan bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal etmekte serbesttir. İhalenin iptal edilmesi halinde bu durum bütün isteklilere derhal bildirilir. İdare bütün tekliflerin reddedilmesi nedeniyle herhangi bir yükümlülük altına girmez. Ancak, idare isteklilerin talepte bulunması halinde, ihalenin iptal edilme gerekçelerini talep eden isteklilere bildirir.” hükmü,

Aynı Kanun’un “İhalenin karara bağlanması ve onaylanması” başlıklı 40’ıncı maddesinde “… İhale yetkilisi, karar tarihini izleyen en geç beş iş günü içinde ihale kararını onaylar veya gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle iptal eder.

İhale; kararın onaylanması halinde geçerli, iptal edilmesi halinde ise hükümsüz sayılır.

İhale kararları ihale yetkilisince onaylanmadan önce idareler, ihale üzerinde kalan istekli ile varsa ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi isteklinin ihalelere katılmaktan yasaklı olup olmadığını teyit ettirerek buna ilişkin belgeyi ihale kararına eklemek zorundadır. İki isteklinin de yasaklı çıkması durumunda ihale iptal edilir.” hükmü,

Aynı Kanun’un“Kesinleşen ihale kararlarının bildirilmesi” başlıklı 41’inci maddesinde “İhale sonucu, ihale kararının ihale yetkilisi tarafından onaylandığı günü izleyen en geç üç gün içinde, ihale üzerinde bırakılan dahil olmak üzere, ihaleye teklif veren bütün isteklilere bildirilir. İhale sonucunun bildiriminde, tekliflerin değerlendirmeye alınmama veya uygun bulunmama gerekçelerine de yer verilir.

İhale kararının ihale yetkilisi tarafından iptal edilmesi durumunda da isteklilere gerekçeleri belirtilmek suretiyle bildirim yapılır.” hükmü,

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun “Sözleşme kapsamında yaptırılabilecek ilave işler, iş eksilişi ve işin tasfiyesi” başlıklı 24’üncü maddesinde “… Sözleşme bedelinin % 80’inden daha düşük bedelle tamamlanacağı anlaşılan işlerde, yüklenici işi bitirmek zorundadır. Bu durumda yükleniciye, yapmış olduğu gerçek giderleri ve yüklenici kârına karşılık olarak, sözleşme bedelinin % 80’i ile sözleşme fiyatlarıyla yaptığı işin tutarı arasındaki bedel farkının % 5’i geçici kabul tarihindeki fiyatlar üzerinden ödenir.” hükmü,

İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik’in “Kurum tarafından inceleme” başlıklı 18’inci maddesinde “…(3) Şikayet veya itirazen şikayet başvurusu üzerine idare tarafından alınan ihalenin iptali kararına karşı yapılacak itirazen şikayet başvuruları ise idarenin iptal gerekçeleriyle sınırlı incelenir. …” hükmü,

İdari Şartname’nin “İhale konusu işe/alıma ilişkin bilgiler” başlıklı 2’nci maddesinde “2.1. İhale konusu işin/alımın;

a) Adı: 10/02/2025-31/12/2025 tarihleri arasında malzeme dahil 4 kap yemek hizmeti alımı

b) Türü: Hizmet alımı

c) İlgili Uygulama Yönetmeliği: Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği

ç) Yatırım proje no’su (yapım işlerinde): Bu madde boş bırakılmıştır.

d) Kodu:

e) Miktarı: 2.200.000 adet öğle ve akşam yemeği …” düzenlemesi bulunmaktadır.

İhaleye ait birim fiyat teklif cetveli ise aşağıdaki gibidir.

İhale işlem dosyası kapsamında gönderilen bilgi ve belgelerden, başvuruya konu ihalenin 23.01.2025 tarihinde İstanbul Teknik Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı tarafından açık ihale usulüyle gerçekleştirilen “10/02/2025-31/12/2025 Tarihleri Arasında Malzeme Dâhil 4 Kap Öğle ve Akşam Yemeği” ihalesi olduğu, ihalede 49 adet ihale dokümanı edinildiği ve 21 istekli tarafından teklif sunulduğu, 07.02.2025 tarihinde onaylanan ihale komisyonu kararı ile ihalenin Florya Yemek Ticaret Anonim Şirketi üzerinde bırakıldığı, Aşsa Kurumsal Yemek Hizmetleri Sanayi Ticaret Anonim Şirketi’nin ise ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olarak belirlendiği,

İhalede teklif sunan isteklilerden Bekard Gıda Taşımacılık İnşaat Temizlik Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi tarafından 31.01.2025 tarihinde idareye şikâyet başvurusunda bulunulduğu, idarece söz konusu şikâyetin reddedildiği, anılan istekli tarafından 20.02.2025 tarihinde Kurum’a yapılan itirazen şikâyet başvurusu üzerine 12.03.2025 tarihli ve 2025/UH.II-737 sayılı Kurul kararının alındığı; başvurusu sahibinin iddialarının özetle yaklaşık maliyetin hatalı bir şekilde çok yüksek hesaplandığı ile aşırı düşük teklif sorgulama yazısı ekinde yer alan örnek menüye yönelik olduğu, bahse konu kararda “… mevzuata uygun şekilde bahse konu hesaplamaları gösteren bir tablonun oluşturulduğu, ayrıca başvuru sahibi tarafından ihaleyi yapan idarenin bir önceki ihalesi ve farklı üniversitelerin yemek hizmet alımı ihalelerinin yaklaşık maliyet tutarları ile işbu ihalenin yaklaşık maliyetinin kıyaslandığı, ancak ihalelere ait ihale doküman düzenlemeleri doğrultusunda, işin süresi ve işin kapsamında verilecek hizmetlerin niteliği, çalıştırılacak olan personel sayısı vb. hususların farklılık arz etmesi sebebiyle benzer ihalelerde benzer yaklaşık maliyetin hesaplanması gerektiği gibi bir varsayımda bulunulamayacağı, her ihalenin kendi kapsamı ve koşulları içerisinde değerlendirilmesi gerektiği anlaşılmış olup, idarece gerçekleştirilen yaklaşık maliyet hesaplamasının mevzuata aykırı olmadığı sonucuna varılmıştır.

…

İdarece başvuru sahibi istekliye gönderilen aşırı düşük teklif sorgulama yazısı ekinde yer verilen iki haftalık örnek menünün hangi yönüyle aşırı düşük teklif açıklaması sunulmasına engel teşkil eder nitelikte olduğunun somut bir biçimde ortaya konulmadığı, yemek listelerinde nadir kullanılan malzemelerin niteliği ya da menülerde yer verilen yemeklerin içeriklerinin ne yönüyle teklif oluşturulmasına engel oluşturduğunun açık bir biçimde ifade edilmediği ve itirazen şikâyet dilekçesinde somut bir belirleme yapılmadığı, bu nedenle bahse konu iddiaların genel nitelikte hukuka aykırılık ifadeleri içerdiği anlaşılmıştır. Bu açıdan başvuru sahibi tarafından örnek menüye ilişkin başvurunun konusunun sebepleri ile dayandığı delillerin ortaya konulmadığı anlaşıldığından iddia bu yönüyle de uygun bulunmamıştır. …” ifadelerine yer verilerek itirazen şikâyet başvurusunun reddine karar verildiği görülmüştür.

Ardındanidare tarafından EKAP üzerinden gönderilen 20.03.2025 tarihli ve “İhale iptali” konulu yazıda “2024/1824044 nolu Açık ihale, İTÜ Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Yemek İşletmeleri Şube Müdürlüğü yemekhanelerinde 10/02/2025-31/12/2025 tarihleri arasında Malzeme dahil 4 kap yemek hizmeti alımı ihalesi 23/01/2025 tarihinde saat 10:00’da gerçekleşmiştir.

Bekard Gıda Taşımacılık İnşaat Temizlik Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi, 31.01.2025 tarihinde yaptığı şikayet başvurusu, idaremizin 12.02.2025 tarihli yazısı ile reddedilmiştir. Bunun üzerine 20.02.2025 tarihinde Kamu İhale Kurulu’na itirazen şikayet başvurusunda bulunmuştur.

Kamu İhale Kurulu 12.03.2025 tarih 2025/UH.II-737 Karar no ile başvuru sahibi firmanın şikayet konularına red kararı vermiştir. Kurul Karar Tebligatı 19.03.2025 tarihinde idaremize iletilmiştir.

İhale süreci boyunca yaşanan gelişmeler doğrultusunda, ihale tarihi itibarıyla talep edilen 2.200.000 öğün miktarında önemli bir azalma meydana gelmiştir. Bu durum kamu kurumunun ihale konusu hizmete olan gereksiniminin önemli ölçüde değiştiğini ortaya koymakta olup, İdaremiz tarafından 05.02.2025 tarihinde gerçekleştirilen 2025/134794 nolu Malzeme Dahil 4 Kap Yemek Hizmeti Pazarlık İhalesindeki tekliflerin birim fiyatlarının, 2024/1824044 nolu açık ihale ile karşılaştırıldığında, tekliflerdeki birim fiyatlarından daha ekonomik olduğu tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 5. maddesinde belirtilen “ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını, kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur “hükmü gereğince ihalenin iptaline karar verilmiştir” ifadelerine yer verildiği, söz konusu iptale ilişkin yazı ekinde ise herhangi bir bilgi/belgeye yer verilmediği görülmüştür.

İncelemeye konu ihalenin10.02.2025-31.12.2025 tarihleri arasında malzeme dâhil dört kap yemek hizmeti alımı işi olduğu, 2.200.000 adet öğün verileceği, iş kapsamında 215 personel çalıştırılacağı, bu doğrultuda birim fiyat teklif cetvelinin de yemek öğün maliyeti ve personel maliyetleri üzerinden düzenlendiği görülmüştür.

4734 sayılı Kanun’un 39’uncu maddesinde, ihale komisyonu kararı üzerine idarenin, verilmiş olan bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal etmekte serbest olduğu, ihalenin iptal edilmesi halinde bu durumun bütün isteklilere derhal bildirileceği, idarenin bütün tekliflerin reddedilmesi nedeniyle herhangi bir yükümlülük altına girmeyeceği ancak talepte bulunması halinde, ihalenin iptal edilme gerekçelerinin talep eden isteklilere bildirileceği hüküm altına alınmış olup bu çerçevede ihaleyi yapan idarelere ihaleyi iptal etme konusunda takdir yetkisinin tanındığı ancak bu yetkinin mutlak ve sınırsız olmadığı, kamu yararı ve hizmet gerekleri doğrultusunda usule ve amaca uygun olarak kullanılması ve bu hususların değerlendirilmesinde somut olaya ilişkin koşulların dikkate alınarak Kanun’un 5’inci maddesinde yer alan temel ilkeler çerçevesinde karar verilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

Ayrıca idare tarafından şikâyet veya itirazen şikâyet üzerine alınan ihalenin iptal edilmesi işlemine karşı yapılacak itirazen şikâyet başvurularının idarenin iptal gerekçeleriyle sınırlı olarak incelenmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

Bu kapsamda, idare tarafından gönderilen 20.03.2025 tarihli ve “İhale iptali” konulu yazı incelendiğinde, ihalenin iptal edilmesine yönelik olarak iki gerekçe gösterildiği, bunlardan ilkinin “ihale süreci boyunca yaşanan gelişmeler doğrultusunda, ihale tarihi itibarıyla talep edilen 2.200.000 öğün miktarında önemli bir azalma meydana gelmesi” olduğu, diğer gerekçenin ise “idare tarafından 05.02.2025 tarihinde gerçekleştirilen 2025/134794 nolu Malzeme Dahil 4 Kap Yemek Hizmeti pazarlık ihalesindeki tekliflerin birim fiyatlarının, 2024/1824044 nolu açık ihale ile karşılaştırıldığında, tekliflerdeki birim fiyatlarından daha ekonomik olduğu” şeklinde belirtildiği tespit edilmiştir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri ile somut olay birlikte değerlendirilerek idarenin iptal gerekçesi ile sınırlı olarak yapılan incelemede,bahse konu iptal yazısından, ihale süreci boyunca yaşanan gelişmeler doğrultusunda ihale tarihi itibarıyla talep edilen 2.200.000 adet öğün miktarında önemli bir azalma meydana geldiği ve bu nedenle ihale konusu hizmete olan gereksiniminin önemli ölçüde değiştiği ifade edilerek ihalenin iptal edildiği, ancak anılan yazıda sözü edilen öğün miktarındaki azalmanın miktarının somut olarak ortaya konulmadığı, ihtiyaçtaki azalmanın belirsiz olduğu, yazı ekinde ihtiyaçtaki azalmayı ortaya koyan dayanak hiçbir hesaplamaya ya da bilgi/belgeye yer verilmediği, kaldı ki yukarıda yer verilen mevzuat kapsamında uygun miktarlardaki azalmanın iş eksilişi yapılmak suretiyle karşılanabileceği değerlendirildiğinden, ihalenin bu gerekçe ile iptal edilmesinin yerinde olmadığı sonucuna varılmıştır.

Öte yandan bahse konu iptal yazısında ihalenin iptal edilmesinin bir diğer gerekçesinin, idare tarafından 05.02.2025 tarihinde gerçekleştirilen “2025/134794 nolu Malzeme Dahil 4 Kap Yemek Hizmeti” pazarlık ihalesindeki tekliflerin birim fiyatlarının, incelemeye konu ihale ile karşılaştırıldığında daha ekonomik olması hususu olduğu, bahsi geçenpazarlık usulü ihalede teklif edilen birim fiyatlar ile mevcut ihalede teklif edilen birim fiyatların karşılaştırılarak iki ihalede tekliflerin farklı olduğundan hareketle ihalenin iptal edildiği, ancak pazarlık usulü ile açık ihale usulünün mevzuatta farklı ihale usulleri olarak tanımlandığı, ihalelerde oluşan birim fiyatların birçok değişkene bağlı olarak farklılık gösterebileceği, dolayısıyla her ihalenin kendi şart ve koşullarında değerlendirilmesinin zorunlu olduğu, ayrıca söz konusu duruma yönelik olarak herhangi bir avantajlı maliyet hesaplamasının ortaya konulmadığı, incelemeye konu ihalede idarece hesaplanan yaklaşık maliyetin altında tekliflerin bulunduğu,

Kaldı ki yukarıda detaylarına yer verilen, ihalede bir istekli tarafından yapılan şikayet başvurusunda idarece hesaplanan yaklaşık maliyetin yüksek ve hatalı hesaplandığına ilişkin iddialara yer verildiği, idarece söz konusu iddialar uygun bulunmayarak şikayetin reddedildiği, ardından Kurum tarafından yapılan inceleme sonucunda 12.03.2025 tarihli ve 2025/UH.II-737 sayılı Kurul kararı ile yaklaşık maliyetin hatalı hesaplandığına ilişkin iddiaların reddedildiği hususu da göz önüne alındığında idarenin iptal gerekçesinin bu yönüyle de yerinde olmadığı sonucuna varılmış olup, ihalenin iptali kararının iptal edilmesi gerektiği anlaşılmıştır.

Diğer taraftan 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 53’üncü maddesinde “Başvuru sahibinin iddialarının tamamında haklı bulunması halinde, Kurul kararı ile itirazen şikâyet başvuru bedelinin başvuru sahibine iadesine karar verilir. Kurul kararının başvuru sahibine bildirimini izleyen otuz gün içinde başvuru sahibinin Kuruma yazılı talebi üzerine, bu talep tarihini izleyen otuz gün içinde Kurum tarafından itirazen şikâyet başvuru bedelinin iadesi yapılır ve son ödeme tarihine kadar geçen süre için faiz işlemez. Diğer hallerde başvuru bedeli iade edilmez.” hükmü yer almaktadır.

Başvuru sahibi tarafından 202.718,00 TL başvuru bedelinin Kurum şikâyet gelirleri hesabına yatırıldığı görülmüştür. Yapılan incelemede anılan isteklinin itirazen şikâyete konu iddiasında haklı olduğu tespit edilmiş olup, Kurul kararının başvuru sahibine bildirimini izleyen otuz gün içinde başvuru sahibinin Kamu İhale Kurumu’na yazılı talebi halinde 202.718,00 TL’lik başvuru bedelinin iadesinin gerektiği anlaşılmıştır.

Açıklanan nedenlerle, 4734 sayılı Kanun’un 65’inci maddesi uyarınca bu kararın tebliğ edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihi izleyen otuz gün içerisinde Ankara İdare Mahkemelerinde dava yolu açık olmak üzere,

1) İdarenin ihalenin iptali kararının iptaline,

2) Başvuru bedelinin Kurul kararının başvuru sahibine bildirimini izleyen otuz gün içinde başvuru sahibinin Kamu İhale Kurumuna yazılı talebi halinde iadesine,

Oybirliği ile karar verildi.