İhale iptali kararında hukuki gerekçelerin eksikliği, teklifin geçerliliğini nasıl etkiler? (KİK)

BAŞVURU SAHİBİ:

Florya Yemek Tic. A.Ş.,

İHALEYİ YAPAN İDARE:

Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı,

BAŞVURUYA KONU İHALE:

2024/910735 İhale Kayıt Numaralı “Malzemeli Yemek Hazırlama, Pişirme, Taşıma, Servis, Servis Sonrası Temizlik, Bulaşık Yıkama ve İlaçlama Hizmeti” İhalesi

KURUMCA YAPILAN İNCELEME:

Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı tarafından 06.09.2024 tarihinde açık ihale usulü ile gerçekleştirilen “Malzemeli Yemek Hazırlama, Pişirme, Taşıma, Servis, Servis Sonrası Temizlik, Bulaşık Yıkama ve İlaçlama Hizmeti” ihalesine ilişkin olarak Florya Yemek Tic. A.Ş. tarafından 16.12.2024 tarih ve 173519 sayı ile Kurum kayıtlarına alınan 16.12.2024 tarihli dilekçe ile itirazen şikâyet başvurusunda bulunulmuştur.

Başvuruya ilişkin olarak 2024/1699 sayılı şikâyet dosyası kapsamında yapılan inceleme neticesinde esas inceleme raporu tanzim edilmiştir.

KARAR:

Esas inceleme raporu ve ekleri incelendi:

İtirazen şikâyet dilekçesinde özetle; sunmuş oldukları işletme kayıt belgesinin ihale dokümanında öngörülen şartları sağlamadığı gerekçesiyle tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılması ve ihalede geçerli teklif kalmadığı gerekçesiyle ihalenin iptal edilmesi üzerine yapmış oldukları itirazen şikayet başvurusu sonucunda alınan 27.11.2024 tarihli ve 2024/UH.II-1547 sayılı Kamu İhale Kurulu kararında; kendi teklifleri ile birlikte Name Kurumsal Yem. Gıd. A.Ş.nin teklifinin de değerlendirmeye alınmasına karar verildiği, anılan karar üzerine idare tarafından firmalarının ekonomik açıdan en avantajlı birinci teklif sahibi istekli olarak belirlenip ihalenin sonuçlandırılması gerekirken, 11.12.2024 tarihli ihale komisyonu kararı alınarak 23.10.2024 tarihli ihale komisyonu kararı ile teklifi değerlendirme dışı bırakılan Zafran Temizlik İnş. Gıd. Elk. Elktr. Orm. Ürn. Dış Tic. Ltd. Şti.nin 27.11.2024 tarihli ve 2024/UH.II-1547 sayılı Kamu İhale Kurulu kararında belirtilen gerekçeler çerçevesinde yeniden değerlendirmeye alınıp ekonomik açıdan en avantajlı birinci teklif sahibi istekli olarak belirlendiğinin ifade edildiği ve sonrasında da idarenin kendi mutfaklarında kendi imkanları ile yemek üretimine geçmiş olması sebebiyle yeni bir hizmet alımı ihalesi yapılmayacağı gerekçesiyle ihalenin iptal edildiği, 27.11.2024 tarihli ve 2024/UH.II-1547 sayılı Kamu İhale Kurulu kararında yalnızca firmaları ve Name Kurumsal Yem. Gıd. A.Ş.nin teklifinin geçerliliğinin tespitinin yapıldığı, Zafran Temizlik İnş. Gıd. Elk. Elktr. Orm. Ürn. Dış Tic. Ltd. Şti.nin teklifinin geçerliliğine ilişkin herhangi bir tespit yapılmadığı, idarenin anılan Kurul kararını yanlış uyguladığı gibi Kurul kararı çerçevesinde ihale işlemlerinin sonuçlandırılması gerekirken ihalenin yine iptal edildiği, ihalenin iptali işleminin mevzuata aykırı olduğuiddialarına yer verilmiştir.

İptal gerekçeleri ile sınırlı olarak yapılan inceleme sonucunda aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 125’inci maddesinde “İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır. …

(Değişik birinci cümle: 7/5/2010-5982/11 md.) Yargı yetkisi, idarî eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olup, hiçbir surette yerindelik denetimi şeklinde kullanılamaz. Yürütme görevinin kanunlarda gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak, idari eylem ve işlem niteliğinde veya takdir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı verilemez….” hükmü yer almaktadır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 5’inci maddesinde “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.

Aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri birarada ihale edilemez.

Eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemez.

Bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. Diğer ihale usulleri Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabilir. (Ek cümle: 2/7/2018-KHK-703/171 md.) Cumhurbaşkanlığı hizmetlerinin özelliği ve güvenlik şartlarına uygun şekilde yerine getirilme zorunluluğu nedeniyle Cumhurbaşkanlığınca gerçekleştirilecek her türlü mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin ihaleler bu Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine göre yapılabilir.

Ödeneği bulunmayan hiçbir iş için ihaleye çıkılamaz.

(Değişik altıncı fıkra: 30/7/2003-4964/4 md.) İlgili mevzuatı gereğince Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporu gerekli olan işlerde ihaleye çıkılabilmesi için ÇED olumlu belgesinin alınmış olması zorunludur. Ancak, doğal afetlere bağlı olarak acilen ihale edilecek yapım işlerinde ÇED raporu aranmaz.” hükmü yer almaktadır.

Anılan Kanun’un 39’uncu maddesinde “İhale komisyonu kararı üzerine idare, verilmiş olan bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal etmekte serbesttir. İhalenin iptal edilmesi halinde bu durum bütün isteklilere derhal bildirilir. İdare bütün tekliflerin reddedilmesi nedeniyle herhangi bir yükümlülük altına girmez. (Değişik son cümle: 30/7/2003-4964/24 md.)Ancak, idare isteklilerin talepte bulunması halinde, ihalenin iptal edilme gerekçelerini talep eden isteklilere bildirir.” hükmü yer almaktadır.

Aynı Kanun’un 54’üncü maddesinde “…Şikayet ve itirazen şikayet başvuruları, dava açılmadan önce tüketilmesi zorunlu idari başvuru yollarıdır….” hükmü yer almaktadır.

Anılan Kanun’un 56’ncı maddesinde “…Kurum itirazen şikayet başvurularını başvuru sahibinin iddiaları ile idarenin şikayet üzerine aldığı kararda belirlenen hususlar ve itiraz edilen işlemler bakımından eşit muamele ilkesinin ihlal edilip edilmediği açılarından inceler. İdare tarafından şikayet veya itirazen şikayet üzerine alınan ihalenin iptal edilmesi işlemine karşı yapılacak itirazen şikayet başvuruları ise idarenin iptal gerekçeleriyle sınırlı incelenir.

…

İdareler hukuki durumda değişiklik yaratan Kurul kararlarının gerektirdiği işlemleri ivedilikle yerine getirmek zorundadır.” hükmü yer almaktadır.

İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik’in 19’uncu maddesinde “…(3) Şikayet veya itirazen şikayet başvurusu üzerine idare tarafından alınan ihalenin iptali kararına karşı yapılacak itirazen şikayet başvuruları ise idarenin iptal gerekçeleriyle sınırlı incelenir….” hükmü yer almaktadır.

26.10.2024 tarihli ihale komisyonu kararı ile ihalenin geçerli teklif kalmadığı gerekçesiyle iptal edildiği, başvuru sahibi tarafından anılan kararın hukuka aykırı olduğu iddiasıyla 28.10.2024 tarihinde yapılan itirazen şikayet başvurusu üzerine alınan 27.11.2024 tarih ve 2024/UH.II-1547 sayılı Kurul kararında belirtilen “…İdari Şartname’nin 7.1.ı maddesinde “depo, gıda satış ve perakende faaliyet gösteren işletmeler” ve “gıda üretimi yapan (özel beslenme amaçlı (glutensiz) işletmeler (idarenin buca erkek öğrenci yurdu glutensiz yemek üretim mutfağı mevcut olduğundan)” ibarelerine yer verilmek suretiyle belirtilen alanlara ilişkin iki farklı faaliyet alanına ait işletme kayıt belgesinin teklif ile birlikte sunulması gerektiğinin düzenlendiği, başvuru sahibi tarafından sunulan belgenin iki farklı faaliyet alanına ilişkin olduğu ve “depo, gıda satış ve perakende faaliyet gösteren işletmeler” şartı ile “gıda üretimi yapan işletmeler” şartının sağlandığı, Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Dair Yönetmelik kapsamında yer alan faaliyet konuları arasında ise “özel beslenme amaçlı ve glütensiz üretim yapma” şeklinde bir faaliyet konusunun bulunmadığı ve bu sebeple söz konusu faaliyet alanına ilişkin bir belge sunmanın da mümkün olmadığı hususları bir arada değerlendirildiğinde, başvuru sahibi tarafından sunulan işletme kayıt belgesinin İdari Şartname’nin 7.1.ı maddesinde öngörülen şartları sağladığı anlaşıldığından, iddianın yerinde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

İhaleye teklif sunan 6 isteklinin teklifinin geçici teminatları uygun olmadığı gerekçesiyle, 4 isteklinin teklifinin birim fiyat teklif cetvelinde tam zamanlı işçilik için teklif edilmesi gereken tutardan daha düşük işçilik ücreti teklif edildiğinden asgari işçilik maliyetinin karşılanamadığı gerekçesiyle, 6 isteklinin teklifinin işletme kayıt belgesine ilişkin şartların sağlanamadığı gerekçesiyle, 1 isteklinin teklifinin ise teklif fiyatı yaklaşık maliyetin üzerinde olduğu gerekçesiyle değerlendirme dışı bırakıldığı ve ihalede geçerli teklif kalmadığı gerekçesiyle ihalenin iptal edildiği tespit edilmiş olup, ihalede geçerli teklif kalmamasının iptal kararının gerekçesi olduğu ancak başvuru sahibinin iddiasında haklı olması sebebiyle teklifinin geçerli hale gelmesi sebebiyle ihalenin iptali kararının gerekçesinin mevzuata aykırılık teşkil ettiği anlaşıldığından, iddianın bu yönüyle de yerinde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

…

B) İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik’in 18’inci maddesi yönünden yapılan inceleme sonucunda tespit edilen aykırılıklar ve buna ilişkin inceleme ve hukuki değerlendirme aşağıda yapılmıştır:

Name Kurumsal Yem. Gıd. A.Ş. tarafından teklifi kapsamında Yenimahalle Kaymakamlığı İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün düzenlediği TR-06-K-010937 numaralı işletme kayıt belgesinin sunulduğu, işletme kayıt belgesinin faaliyet konusuna ilişkin bölümünde “Gıda üretimi yapan işletmeler, depo, gıda satış ve diğer perakende faaliyet gösteren işletmeler” ibaresinin bulunduğu ve isteklinin sunmuş olduğu belgenin İdari Şartname’nin 7.1.ı maddesinde belirtilen “depo, gıda satış ve perakende faaliyet gösteren işletmeler” şartı ile “gıda üretimi yapan işletmeler” şartını sağladığı anlaşıldığından, teklifinin değerlendirme dışı bırakılması işleminin mevzuata aykırı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

…

Sonuç olarak, yukarıda mevzuata aykırılıkları belirtilen işlemlerin düzeltici işlemle giderilebilecek nitelikte işlemler olduğu tespit edildiğinden, Florya Yemek Tic. A.Ş. ile Name Kurumsal Yem. Gıd. A.Ş.’nin tekliflerinin değerlendirmeye alınması ve bu aşamadan sonraki işlemlerin mevzuata uygun olarak yeniden gerçekleştirilmesi gerekmektedir…” gerekçesiyle 4734 sayılı Kanun’un 54’üncü maddesinin onbirinci fıkrasının (b) bendi gereğince düzeltici işlem belirlenmesine karar verildiği anlaşılmıştır.

Aktarılan karar sonrasında alınan 11.12.2024 tarihli ihale komisyonu kararı ile özetle; 23.10.2024 tarihli ihale komisyonu kararı ile teklifi değerlendirme dışı bırakılan Zafran Temizlik İnş. Gıd. Elk. Elktr. Orm. Ürn. Dış Tic. Ltd. Şti.nin 27.11.2024 tarihli ve 2024/UH.II-1547 sayılı Kamu İhale Kurulu kararında belirtilen gerekçeler çerçevesinde yeniden değerlendirmeye alındığı ve ekonomik açıdan en avantajlı birinci teklif sahibi istekli olarak belirlendiği belirtildikten sonra ihalenin “idaremizin 1.12.2024 tarihi itibariyle kendi mutfaklarında kendi imkanları ile yemek üretimine geçmiş olması sebebiyle yeni bir hizmet alımı ihalesi yapılmayacağı” gerekçesiyle yeniden iptaline karar verildiği tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kanun’un 39’uncu maddesinde, ihale komisyonu kararı üzerine idarenin verilmiş olan bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal etmekte serbest olduğu hüküm altına alınmıştır. Ayrıca, idarenin bütün tekliflerin reddedilmesi nedeniyle herhangi bir yükümlülük altına girmeyeceği de belirtilmiştir. Bununla birlikte, idareye bu konuda tanınan serbesti ve takdir yetkisi kuşkusuz ki sınırsız olmayıp, hizmet gerekleri ve kamu yararı çerçevesinde hareket edilerek anılan serbestiye ilişkin yetkinin kullanılması gerekmektedir. Dolayısıyla, ihalenin iptali işlemlerinde objektif olarak hukuki açıdan denetlenebilir gerekçe veya gerekçelerin bulunması bir ön koşul niteliği taşımaktadır. Zira, Anayasa’nın 125’inci maddesinin birinci fıkrasında, idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğu hüküm altına alınmış olup, idarenin eylem ve işlemlerinin hukukilik denetimi de ancak bunların bir gerekçeye dayanması durumunda gerçekleştirilebilecektir. Gerekçesiz eylem veya işlemlerin denetimi de mümkün olmadığından, hukuka uygun kabul edilmelerine olanak bulunmamaktadır.

Kamu İhale Kurumu tarafından yapılan ihale işlemlerine ilişkin inceleme ise dava açılmadan önce tüketilmesi gereken zorunlu idari başvuru yolu niteliğinde olup, Kurum tarafından ihale sürecindeki işlemlerin hukukilik denetimi de yine bu işlemlerin gerekçeleri üzerinden yapılmaktadır.

Nitekim, 4734 sayılı Kanun’un 56’ncı maddesinin ikinci fıkrasında yukarıda aktarılan tespit ve değerlendirmelere uygun olarak, ihalenin iptali işleminin gerekçesine vurgu yapılmış ve idare tarafından şikâyet veya itirazen şikâyet üzerine alınan ihalenin iptal edilmesi işlemine karşı yapılacak itirazen şikâyet başvurularının Kurum tarafından idarenin iptal gerekçeleriyle sınırlı inceleneceği hüküm altına alınmıştır. Benzer bir hükme İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik’in 19’uncu maddesinin üçüncü fıkrasında da yer verilmiştir.

Aktarılan hükümler çerçevesinde idarenin ihalenin iptali kararına ilişkin gerekçesi incelendiğinde ise ihale konusu ihtiyacın farklı bir usulle temin edilmesine karar verilmesinin alınan kararın dayanağını oluşturduğu görülmüş ve ihalenin iptali kararından, ihtiyacın devam ettiği fakat bu ihtiyacın hizmet alımı yolu ile temin edilmesinden vazgeçildiği anlaşılmıştır.

Yukarıda yer verilen tespitler çerçevesinde, ihale konusu ihtiyacın devam ettiği, 26.10.2024 tarihli ihale komisyonu kararı ile ihalenin geçerli teklif kalmadığı gerekçesiyle iptal edildiği ve Kamu İhale Kurulu’nun 27.11.2024 tarih ve 2024/UH.II-1547 sayılı kararı ile Florya Yemek Tic. A.Ş. ile Name Kurumsal Yem. Gıd. A.Ş.nin tekliflerinin geçerli olduğu tespit edilerek 4734 sayılı Kanun’un 54’üncü maddesinin onbirinci fıkrasının (b) bendi gereğince düzeltici işlem belirlenmesine karar verildiği ancak bu kararın uygulanması yerine 12.12.2024 tarihli bir karar ile devam eden ihtiyaca ilişkin yapılan ihalenin yeniden iptal edildiği hususları bir arada dikkate alındığında; 4734 sayılı Kanun’un 56’ncı maddesinin son fıkrasında yer alan “İdareler hukuki durumda değişiklik yaratan Kurul kararlarının gerektirdiği işlemleri ivedilikle yerine getirmek zorundadır.” hükmüne uygun olarak ihale sürecinde alınan Kamu İhale Kurulu’nun 27.11.2024 tarih ve 2024/UH.II-1547 sayılı kararının gereklerini yerine getirmek yerine ihaleyi yeniden iptal etmesinin aktarılan Kanun hükmünü ihlal ettiği gibi, Kamu İhale Kurulu’nun karar tarihi olan 27.11.2024 ile idarenin ihalenin iptali kararının tarihi olan 11.12.2024 arasındaki kısa sürede, halen devam eden ihtiyacın temin edilme usulüne ilişkin değişiklik yapılmasının da 4734 sayılı Kanun ile korunan ve ihalenin iptali hususunda idareye tanınan takdir yetkisi kapsamında kabul edilemeyeceği görülmüştür.

Ayrıca, 4734 sayılı Kanun’un 56’ncı maddesinin ikinci fıkrası uyarınca; Kurum itirazen şikayet başvurularını başvuru sahibinin iddiaları ile idarenin şikayet üzerine aldığı kararda belirlenen hususlar ve itiraz edilen işlemler bakımından eşit muamele ilkesinin ihlal edilip edilmediği açılarından incelemekte olup, 27.11.2024 tarih ve 2024/UH.II-1547 sayılı Kurul kararı ile başvuru sahibinin iddiaları ve idarenin şikayet üzerine aldığı kararda belirlenen hususlar çerçevesinde yapılan incelemede başvuru sahibinin ve eşit muamele ilkesinin ihlal edilip edilmediğinin tespiti çerçevesinde yapılan incelemede Name Kurumsal Yem. Gıd. A.Ş.nin teklifinin değerlendirmeye alınmasına karar verilmiştir. Zafran Temizlik İnş. Gıd. Elk. Elktr. Orm. Ürn. Dış Tic. Ltd. Şti.nin teklifinin değerlendirmeye alınmasına ise karar verilmemiş ve bu isteklinin teklifinin idare tarafından değerlendirme dışı bırakılması işlemi yerinde bulunmuştur. 4734 sayılı Kanun’un 56’ncı maddesinin son fıkrası uyarınca da ihalenin 27.11.2024 tarih ve 2024/UH.II-1547 sayılı Kurul kararı doğrultusunda sonuçlandırılması gerekmektedir.

Netice itibariyle, idarece tesis edilen ihalenin iptali işleminin anılan Kanun’un 5’inci maddesinde belirtilen temel ilkeler çerçevesinde olmadığı, güvenirliği zedelediği, kamu yararı ve hizmet gerekleri ile örtüşmediği, dolayısıyla başvuru sahibinin iddiasının yerinde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Öte yandan, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 53’üncü maddesinin (j) fıkrasının 9’uncu alt bendinde “Başvuru sahibinin iddialarının tamamında haklı bulunması halinde, Kurul kararı ile itirazen şikâyet başvuru bedelinin başvuru sahibine iadesine karar verilir. Kurul kararının başvuru sahibine bildirimini izleyen otuz gün içinde başvuru sahibinin Kuruma yazılı talebi üzerine, bu talep tarihini izleyen otuz gün içinde Kurum tarafından itirazen şikâyet başvuru bedelinin iadesi yapılır ve son ödeme tarihine kadar geçen süre için faiz işlemez. Diğer hallerde başvuru bedeli iade edilmez.

Bu fıkranın (1) numaralı bendi uyarınca tahsil edilen bedel hiçbir durumda iade edilmez.” hükmü yer almaktadır.

Başvuru sahibi tarafından 157.733,00 TL TL başvuru bedelinin Kurum şikâyet gelirleri hesabına yatırıldığı görülmüştür. Yapılan incelemede anılan isteklinin itirazen şikâyete konu iddiasında haklı olduğu tespit edilmiş olup, Kurul kararının başvuru sahibine bildirimini izleyen otuz gün içinde başvuru sahibinin Kamu İhale Kurumuna yazılı talebi halinde 157.733,00 TL’lik başvuru bedelinin iadesinin gerektiği anlaşılmıştır.

Açıklanan nedenlerle, 4734 sayılı Kanun’un 65’inci maddesi uyarınca bu kararın tebliğ edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihi izleyen otuz gün içerisinde Ankara İdare Mahkemelerinde dava yolu açık olmak üzere,

1) İdarenin ihalenin iptali kararının iptaline,

2) Başvuru bedelinin Kurul kararının başvuru sahibine bildirimini izleyen otuz gün içinde başvuru sahibinin Kamu İhale Kurumuna yazılı talebi halinde iadesine,

Oybirliği ile karar verildi.