Aşırı düşük teklif açıklamalarında ihale komisyonunun değerlendirme yetkisi ve teklif sahibinin açıklama yükümlülüğü nasıl şekillenir (KİK)

BAŞVURU SAHİBİ:

Ertaçlar Tur. Tem. Gıd. Oto. İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti.,

İHALEYİ YAPAN İDARE:

İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ) Genel Müdürlüğü,

BAŞVURUYA KONU İHALE:

2024/1245664 İhale Kayıt Numaralı “Çamur Nakli” İhalesi

KURUM TARAFINDAN YAPILAN İNCELEME:

İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ) Genel Müdürlüğü tarafından 30.10.2024 tarihinde açık ihale usulü ile gerçekleştirilen “Çamur Nakli” ihalesine ilişkin olarak Ertaçlar Tur. Tem. Gıd. Oto. İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti.nin 09.12.2024 tarihinde yaptığı şikâyet başvurusunun, idarenin 10.12.2024 tarihli yazısı ile reddi üzerine, başvuru sahibince 23.12.2024 tarih ve 174084 sayı ile Kurum kayıtlarına alınan 23.12.2024 tarihli dilekçe ile itirazen şikâyet başvurusunda bulunulmuştur.Kamu İhale Kurulunun 27.03.2025 tarihli ve 2025/MK-39 sayılı kararı gereğince yapılan incelemeye aşağıda yer verilmiştir.

Başvuruya ilişkin olarak 2024/1768-01 sayılı itirazen şikâyet dosyası kapsamında yapılan inceleme neticesinde esas inceleme raporu tanzim edilmiştir.

KARAR:

Esas inceleme raporu ve ekleri incelendi.

İtirazen şikâyet dilekçesinde özetle, 20.11.2024 tarihli ihale komisyonu kararıyla başvuruya konu ihalenin Beta Müt. ve İnş. Sanç Tic. Ltd. Şti. üzerinde bırakıldığı, idare tarafından düzenlenen e-teklif açma ve belge kontrol tutanağına göre ihaleye katılan 7 isteklinin sunduğu teklif mektubu ve geçici teminatının uygun olarak değerlendirildiğinin anlaşıldığı, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 79’uncu maddesi çerçevesinde ihaleye teklif sunan Osman Üneş ve Ens Atık Yön. Tem. Taş. Gıd. ve San. Tic. Ltd. Şti. tarafından sunulan teklifler dikkate alınarak hesaplanacak sınır değerin 71.036.352,00 TL olduğu, ihale üzerinde bırakılan isteklinin sunduğu teklifin hesaplanan sınır değerin altında olduğu, bu noktada, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 38’inci maddesi çerçevesinde idarece işlem tesis edilmesi gerektiği, başvuruya konu ihalede önemli teklif bileşeni olarak belirlenen hizmetin gerçekleştirilmesinde kullanılacak araçların kiralama veya amortisman gideri, bakım onarım, lastik, yakıt ve katkı maddesi giderleri, personel gideri, araçların MTV ve zorunlu mali sorumluluk sigortası giderleri, GPRS ve hat giderleri bileşenlerine ilişkin aşırı düşük teklif açıklamasının tespit tutanakları ile birlikte sunulması gerektiği, ihale komisyonu kararında aktarılan ihale sürecine ilişkin idare tarafından tesis edilen işlemlere yönelik açıklamaların yer almadığı, Beta Müt. ve İnş. San. Tic. Ltd. Şti.nin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiği iddialarına yer verilmiştir.

Başvuru sahibinin iddialarının değerlendirilmesi sonucunda aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 38’inci maddesinde “İhale komisyonu verilen teklifleri değerlendirdikten sonra, diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit eder. Bu teklifleri reddetmeden önce, belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister.

ihale komisyonu;

a) İmalat sürecinin, verilen hizmetin ve yapım yönteminin ekonomik olması,

b) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin mal ve hizmetlerin temini veya yapım işinin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,

c) Teklif edilen mal, hizmet veya yapım işinin özgünlüğü,

gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak, aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir...” hükmü,

Hizmet Alımı ihaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Sınır değer ve aşırı düşük teklifler” başlıklı 59’uncu maddesinde “(1) İhale komisyonu verilen teklifleri değerlendirdikten sonra Kurum tarafından belirlenen yönteme göre sınır değeri hesaplar.

(2) Aşırı düşük teklif tespit ve değerlendirme işlemlerine ilişkin olarak, ihale ilanı ve dokümanında belirtilmek kaydıyla üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkralardaki koşullar çerçevesinde aşağıdaki seçeneklerden bir tanesi kullanılır.

a) Sınır değerin altında olan teklifler ihale komisyonunca aşırı düşük teklif olarak tespit edilir ve bu teklif sahiplerinden Kurum tarafından belirlenen kriterlere göre teklifte önemli olduğu tespit edilen bileşenler ile ilgili ayrıntılar yazılı olarak istenir. İhale komisyonu;

1) Verilen hizmetin ekonomik olması,

2) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin işin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,

3) Teklif edilen hizmetin özgünlüğü,

gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir. ...”hükmü yer almaktadır.

İhale ilan tarihinde yürürlükte bulunan Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Hizmet alımı ihalelerinde sınır değer tespiti ve aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi” başlıklı 79’uncu maddesinde “Hizmet alımı ihalelerinde sınır değer tespiti ve aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi

79.1. Hizmet alımı ihalelerinde sınır değer aşağıdaki kurallara göre tespit edilir.

…

79.1.2. Personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımı ihalelerinde sınır değer;

SD: Sınır değeri,

YM: Yaklaşık maliyeti,

n: İhalenin ilk oturumunda teklif mektubu ve geçici teminatı usulüne uygun olduğu anlaşılan ve teklif tutarı yaklaşık maliyetin yüzde 60’ından düşük ve yaklaşık maliyetten yüksek olanlar dışındaki isteklilerin teklif sayısını,

T₁, T₂, T₃….T_n: İhalenin ilk oturumunda teklif mektubu ve geçici teminatı usulüne uygun olduğu anlaşılan ve teklif tutarı yaklaşık maliyetin yüzde 60’ından düşük ve yaklaşık maliyetten yüksek olanlar dışındaki isteklilerin teklif bedellerini,

R: Sınır Değer Tespit Katsayısını

…

79.2. İhale ilanında ve dokümanında teklifi sınır değerin altında kalan isteklilerden açıklama isteneceği belirtilen hizmet alımı ihalelerinde, aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi aşamasında aşağıdaki düzenlemelere göre işlem tesis edilmesi gerekmektedir.

79.2.1. Aşırı düşük tekliflere yönelik açıklama istenmesine ilişkin yazıda, isteklilerin yapacakları açıklamalara esas olacak önemli teklif bileşenlerinin, bütün istekliler için aynı unsurları içerecek şekilde belirtilmesi zorunludur. Aşırı düşük teklif açıklaması sunulması için isteklilere üç (3) iş gününden az olmamak üzere uygun bir süre verilir.

79.2.2. İstekliler aşırı düşük olarak tespit edilen tekliflerini aşağıdaki yöntemleri kullanarak açıklayabilirler.

…

79.2.2.3. Kamu Kurum ve Kuruluşları Tarafından İlan Edilen Fiyatlar: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin kamu kurum ve kuruluşları tarafından ilan edilmiş fiyat tarifeleri açıklama yöntemi olarak kullanılabilir. Bu usulle yapılmış açıklamanın geçerli olabilmesi için ilan edilen fiyatların ihalenin ilan/davet ile ihale tarihi arasında (ihale tarihi hariç) geçerli olması zorunludur.

…

79.2.3. Meslek mensubu; üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifi üzerindeki beyanın ve emsal bedel beyanı ile tutanaklardaki bilgilerin doğruluğundan sorumludur. Meslek mensubu ibaresinden Yeminli Mali Müşavirler veya Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler anlaşılır”

79.2.4. Tutanakların ilan/davet tarihinin içinde bulunduğu aydan önceki üç ay veya bundan önceki üç ay içindeki bilgiler esas alınarak düzenlenmesi zorunludur.

Örneğin; ilan tarihi 10.03.2024 olan ve açık ihale usulü ile yapılan bir ihalede ilan tarihinin içinde bulunduğu aydan önceki üç ay olan “01.12.2023-29.02.2024” veya bundan önceki üç ay olan “01.09.2023-30.11.2023” aralığına ilişkin tutanaklar sunulur.

…

79.2.7. İstekliler tarafından akaryakıt girdisine ilişkin olarak, EPDK tarafından yayımlanan, İstanbul İli, Avrupa Yakasında bulunan bayiler adına beyan edilmiş fiyatların ortalamasını yansıtan En Yüksek İşlem Hacimli 8 Firmanın Akaryakıt Fiyatlarına İlişkin Raporda yer alan fiyatların % 90’ının altında sunulan açıklamalar geçerli kabul edilmez. Motorin veya benzine yönelik olarak öngörülen tutarın TL/lt cinsinden hesaplanmasında Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun ilgili düzenlemeleri dikkate alınacaktır.

79.3. İdarelerin aşırı düşük teklif tespit ve değerlendirilmesine ilişkin aşağıdaki düzenlemeleri de dikkate almaları gerekmektedir.

…

79.3.2. 79.2.2’nci maddede yer alan yöntemlerden herhangi biri ile açıklama yapılmasının fiilen mümkün olmadığının anlaşıldığı durumlarda, istekli tarafından gerekçesi belirtilmek suretiyle, ilgili mevzuatına göre ihale tarihinden önceki son 12 ay içinde düzenlenen açıklamaya elverişli diğer bilgi ve belgeler kullanılarak da açıklama yapılabilir.

79.3.3. Kurumca hazırlanan “İşçilik Hesaplama Modülü” ne (www.ihale.gov.tr) adresinden ulaşılabilecek olup, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde tekliflerin değerlendirilmesi bağlamında sözleşme ve genel giderler dahil asgari işçilik maliyeti hesabında işçilik hesaplama modülünün kullanılması zorunludur. …” açıklaması bulunmaktadır.

İdari Şartname’nin “İhale konusu işe/alıma ilişkin bilgiler” başlıklı 2’nci maddesinde “2.1. İhale konusu işin/alımın;

a) Adı: Çamur Nakli

b) Türü: Hizmet Alımı

c) İlgili Uygulama Yönetmeliği: Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği

…

e) Miktarı: 216.000 Ton Atık Çamurun 24 Ay Boyunca Günlük Ortalama Tek Yön 48 Km Nakli (Hizmet Alımı)

Ayrıntılı bilgi İdari Şartname’nin ekinde yer almaktadır.

f) İşin yapılacağı/malın teslim edileceği yer: İSKİ Genel Müdürlüğüne bağlı Cumhuriyet, Kağıthane, İkitelli, Taşoluk, Büyükçekmece ve Ömerli İçme Suyu Arıtma Tesisleri” düzenlemesi,

Anılan Şartname’nin “Teklif fiyata dahil olan giderler” başlıklı 25’inci maddesinde “25.1. Sözleşmenin uygulanması sırasında, ilgili mevzuat gereğince ödenecek ulaşım, sigorta, vergi, resim ve harç giderleri teklif fiyatına dahildir.

25.2. 25.1. maddesinde yer alan gider kalemlerinde artış olması ya da benzeri yeni gider kalemlerinin oluşması hallerinde, teklif edilen fiyatın bu tür artış ya da farkları karşılayacak payı içerdiği kabul edilir. Yüklenici, bu artış ve farkları ileri sürerek herhangi bir hak talebinde bulunamaz.

25.3. Teklif fiyata dahil olan diğer giderler aşağıda belirtilmiştir:

25.3.1. Nakliye (yükleme-boşaltma dahil), hamaliye giderleri, her türlü test ve analiz giderleri, araçlara ait her türlü giderler, Teknik Şartname’nin 5.8’inci maddesi Tablo 3’te belirtilen kalemlere ait giderler ile birlikte Teknik Şartname’de yer alan bütün giderler teklif fiyata dahildir.

25.4. Sözleşme konusu işin bedelinin ödenmesi aşamasında doğacak Katma Değer Vergisi (KDV), ilgili mevzuatı çerçevesinde İdare tarafından yükleniciye ayrıca ödenir. …” düzenlemesi,

Sözleşme Tasarısı’nın “İşin süresi” başlıklı 9’uncu maddesinde “9.1. İşin süresi, işe başlama tarihinden itibaren 24 (YirmiDört) aydır.

9.2. Bu sözleşmenin uygulanmasında sürelerin hesabı takvim günü esasına göre yapılmıştır.” düzenlemesiyer almaktadır.

Anılan Şartname’nin “Ek” başlıklı bölümünde ve birim fiyat teklif cetvelinde yer alan tablo aşağıdaki gibidir:

Teknik Şartname’de yer alan “Tesislerde Oluşan Çamurların Taşınacağı Döküm Sahaları ve Mesafeleri” başlıklı tablo aşağıdaki gibidir:

Anılan Şartname’de yer alan “Asgari Araç Sayısı ile Araç Yaşı” başlıklı tablo aşağıdaki gibidir:

İhale işlem dosyası incelendiğinde; başvuruya konu ihalenin 30.10.2024 tarihinde İstanbul Su ve Kanalizasyon Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen “Çamur Nakli” ihalesi olduğu, bahse konu ihaleye 9 isteklinin teklif sunduğu,idare tarafından düzenlenen “E-Teklif Açma ve Belge Kontrol Tutanağı”na göre teklif mektubu ve geçici teminatı uygun olarak kabul edilen 8 isteklinin bulunduğu,bu çerçevede EKAP üzerinden hesaplanan sınır değerin (71.036.352,00 TL) altında teklif sunduğu tespit edilen Beta Müt. ve İnş. San. Tic. Ltd. Şti.ne, idare tarafından EKAP üzerinden 05.11.2024 tarihinde tebliğ edilen “Aşırı düşük teklif sorgulama talebi” konulu yazıda belirtilen ve idarenin takdir yetkisiyle önemli teklif bileşeni olarak belirlediği “Teknik Şartname’nin 5.8’inci maddesinde belirtilen çamur nakli işinde kullanılacak en az 17 kamyonun edinim veya kiralama maliyeti, işin süresi boyunca çamur nakli işinde kullanılacak şoför maliyeti ve işin süresi boyunca kullanılacak akaryakıt maliyeti” hususlarında aşırı düşük teklif açıklamalarını sunmasının istendiği,anılan istekli tarafından 11.11.2024 tarihinde aşırı düşük teklif açıklamasının idareye sunulduğu,

26.11.2024 onay tarihli ihale komisyonu kararı ile ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibinin Beta Müt. ve İnş. San. Tic. Ltd. Şti., ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibinin ise Ertaçlar Tur. Tem. Gıd. Oto. İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. olarak belirlendiği tespit edilmiştir.

İhale süreci içerisinde başvuruya konu ihaleye ilişkin alınan 02.01.2025 tarih ve 2025/UH.II-24 sayılı karar ile “4734 sayılı Kanun’un 54’üncü maddesinin onbirinci fıkrasının (c) bendi gereğince itirazen şikayet başvurusunun reddine” karar verildiği,

Ertaçlar Turz. Tem. Gıd. Oto. İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından anılan Kurul kararının iptali istemiyle açılan davada, Ankara 4. İdare Mahkemesinin 27.02.2025 tarih ve E: 2025/147, K: 2025/308 sayılı kararı üzerine alınan 27.03.2025 tarih ve 2025/MK-39 sayılı Kurul kararı ile “1- Kamu İhale Kurulunun 02.01.2025 tarih ve 2025/UH.II-24 sayılı kararındaki başvuru sahibinin “Beta Müt. ve İnş. San. Tic. Ltd. Şti.nin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiği” iddiasına yönelik yapılan değerlendirmeleri içeren kısmının iptaline,

2- Başvuru sahibinin “ihale uhdesinde kalan şirketin sunduğu aşırı düşük teklif açıklamasının hukuka aykırı olduğu bu sebeple söz konusu şirketin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiği”ne yönelik iddiasının esasının incelenmesine geçilmesine” karar verildiği anlaşılmıştır.

Söz konusu Kurul kararı üzerine esas incelemesi “ihale uhdesinde kalan şirketin sunduğu aşırı düşük teklif açıklamasının hukuka aykırı olduğu bu sebeple söz konusu şirketin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiği” iddiası ile sınırlı yapılmıştır.

Beta Müt. ve İnş. San. Tic. Ltd. Şti. tarafından idareye sunulan aşırı düşük teklif açıklaması incelendiğinde;

Anılan istekli tarafından açıklaması kapsamında işçilik giderinin tevsikine ilişkin KİK İşçilik Hesaplama Modülünde yer alan veriler doğrultusunda ihale konusu işte çalıştırılacak işçi sayısı, vardiya sayısı ve işin süresi çerçevesinde toplam işçilik giderinin hesaplandığı,

Araçların amortisman giderinin tevsikine ilişkin bahse konu istekli adına düzenlenen ruhsatların ve meslek mensubu onaylı “Demirbaş amortisman payı tespit tutanağı”nın sunulduğu, sunulan tutanakta yer alan bilgilerle hesaplanan araçların amortisman giderinin üzerinde bir bedel öngörülerek söz konusu maliyetin açıklandığı,

Akaryakıt maliyetinin tevsikine ilişkin açıklama kapsamında sunulan 28.10.2024 tarihinde EPDK tarafından yayımlanan, İstanbul İli, Avrupa Yakasında bulunan bayiler adına beyan edilmiş fiyatların ortalamasını yansıtan En Yüksek İşlem Hacimli 8 Firmanın Akaryakıt Fiyatlarına İlişkin Raporda yer alan KDV hariç motorin fiyatının %90’ının üzerinde bir fiyat öngörülerek bu fiyatın toplam taşınacak atık miktarı, sefer sayısı, İdari Şartname’de düzenlenen ortalama kilometre ve araçların kilometre başına akaryakıt tüketimi dikkate alınmak suretiyle akaryakıt maliyetinin hesaplandığı tespit edilmiştir.

Yukarıda aktarılan tespit ve incelemeler çerçevesinde; Beta Müt. ve İnş. San. Tic. Ltd. Şti. tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklaması uygun olduğu anlaşıldığındanbaşvuru sahibinin iddiasının yerinde olmadığı sonucuna varılmıştır.

Açıklanan nedenlerle, 4734 sayılı Kanun’un 65’inci maddesi uyarınca bu kararın tebliğ edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihi izleyen otuz gün içerisinde Ankara İdare Mahkemelerinde dava yolu açık olmak üzere,

Anılan Kanun’un 54’üncü maddesinin onbirinci fıkrasının (c) bendi gereğince itirazen şikâyet başvurusunun reddine,

Oybirliği ile karar verildi.