Yarı Mamul veya Mamul Niteliğindeki Altınların İlk Madde ve Malzeme Hesabında İzlenmesi (Sayıştay)

BULGU: Yarı Mamul veya Mamul Niteliğindeki Altınların İlk Madde ve Malzeme Hesabında İzlenmesi

2023 Yılı Sayıştay Denetim Raporları – Genel Bütçeli İdareler ve Tesisleri

Darphane ve Damga Matbaası atölyelerinde işlemden geçerek yarı mamul veya mamul hale gelen altınların Döner Sermaye Hesabında ilk madde ve malzeme olarak izlendiği görülmüştür.
Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 129’uncu maddesine göre; 151 Yarı Mamuller-Üretim Hesabı, henüz tam mamul haline gelmemiş ancak ilk madde ve malzeme ile işçilik ve genel üretim giderlerinden belli oranlarda pay almış üretim aşamasındaki mamullerin; aynı Yönetmelik’in 131’inci maddesine göre 152 Mamuller Hesabı ise, üretim çalışmaları sonunda elde edilen ve satışa hazır hâle gelmiş bulunan mamullerin izlenmesi için ihdas edilmiştir.
Darphane ve Damga Matbaası Döner Sermayesinin 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabında 31.12.2023 tarihi itibarıyla kayıtlı tutara karşılık gelen 15.477.243,53 gram altın bulunmakta olup söz konusu altının üretim sürecine girmiş, dökülerek hadde olarak tutulan yarı mamul niteliğinde olan, küçük bir kısmının ise mamul niteliğinde olan altın olduğu anlaşılmıştır. Ancak üretim sürecinde fiziki hurda ortaya çıkmaması ve mevcut üretim ve muhasebe yazılımının sadece 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabına kayıt yapılmasına imkân tanıması gerekçesiyle 151 Yarı Mamuller-Üretim Hesabı ve 152 Mamuller Hesabında kayıtlı altın bulunmamaktadır.
Oysa ki, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından Cumhuriyet altını ve hatıra para basımı için elde bulundurulan altınların büyük kısmı; döküm atölyesine girmiş, dökülerek hadde olarak tutulan, üretim giderlerinden belli oranda pay almış yarı mamul veya mamul niteliği taşıyan altınlar olup bunların 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabında değil 151 Yarı Mamuller-Üretim Hesabında, mamul hale gelince de 152 Mamuller Hesabında izlenmesi gerekmektedir.
Döner Sermayenin 31.12.2023 tarihli Bilançosunda 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabında 15.477.243,53 gram (31.412.149.159,30 TL) altının yer aldığı görülmüş olup, bu altınların 11.903.097,61 gramının (24.158.169.820,39 TL) 151 Yarı Mamuller-Üretim Hesabında ve 3.243.212,61 gramının (6.582.327.014,85 TL) ise 152 Mamuller Hesabında izlenmesi gerekmektedir.
Kamu İdaresi tarafından, yeni bir yazılım için gerekli çalışmaların tamamlanıp uygulamaya alındığı, 2024 yılı itibarıyla hammadde, yarı mamul ve mamullerin ilgisine göre 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı, 151 Yarı mamuller-Üretim Hesabı ve 152 Mamuller Hesabında ayrıntılı bir şekilde izlendiği ve bulguya dair gerekli işlemlerin tesis edildiği ifade edilmiştir. Ancak İdarenin gerçekleştirdiğini iddia ettiği söz konusu düzeltme işlemlerine yönelik tarafımıza herhangi bir muhasebe belgesi gönderilmemiştir. Bu nedenle, mevcut durumda bulguda bahsi geçen tespitler geçerliliğini korumaktadır.
Sonuç olarak, geçmiş yıllar Sayıştay Denetim Raporlarında da ifade edildiği üzere, Darphane altın stokunun önemli bir kısmının, talebi hızla karşılayabilmek amacıyla, eritilmiş ve haddelenmiş bir biçimde yarı mamul ya da mamul olarak tutulduğu anlaşıldığından, 11.903.097,61 gram altının 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı yerine 151 Yarı Mamuller- Üretim Hesabında izlenmesi sonucu ilgili hesaplarda 24.158.169.820,39 TL, 3.243.212,61 gram altının ise 152 Mamuller Hesabı yerine 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabında izlenmesi sonucunda ilgili hesaplarda 6.582.327.014,85 TL hataya neden olunmuştur.
EKLER
EK-1: BULGULARA İLİŞKİN İZLEME TABLOSU