Üniversitenin Özel Mülkiyetinde Bulunan Taşınmazların Pazarlık Usulü ile Kiraya Verilmesi (Sayıştay)

BULGU: Üniversitenin Özel Mülkiyetinde Bulunan Taşınmazların Pazarlık Usulü ile Kiraya Verilmesi

2024 Yılı Sayıştay Denetim Raporları – Üniversite

Üniversitenin mülkiyetindeki taşınmazların mevzuata aykırı olarak 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 51’inci maddesinin (g) bendi kapsamında pazarlık usulü ile kiraya verildiği görülmüştür.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun, “Kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde; “Genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütülür.” denilmekte olup “İlkeler” başlıklı 2’nci maddesinde; “Bu Kanunun yürütülmesinde, ihtiyaçların en iyi şekilde, uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve ihalede açıklık ve rekabetin sağlanması esastır.” hükmü; “İhalelerde kapalı teklif usulünün esas olduğu” başlıklı 36’ncı maddesinde ise; “Bu Kanunun 1 inci maddesinde yazılı işlere ilişkin ihalelerde, tekliflerin gizli olarak verilmesini sağlayan kapalı teklif usulü esastır.” hükmü yerlmaktadır.

Yukarıdaki kanun hükümleri birlikte değerlendirildiğinde ihalede açıklık ve rekabetin sağlanmasının, Kanun’un temel ilke ve prensiplerinden olduğu ve bu ilke ve prensibin gereği olarak, Kanun’un 36’ncı maddesi hükmünde yer alan kapalı teklif usulünün “esas” usul, diğer usullerin ise belirli şartlar dâhilinde uygulanacak istisnai usuller mahiyetinde olduğu anlaşılmaktadır.

Anılan Kanun’un istisnai yöntem olarak düzenlediği “Pazarlık usulü ile yapılacak işler” başlıklı 51’inci maddesinin (g) bendinde ise “Kullanışlarının özelliği, idarelere yararlı olması veya ivediliği nedeniyle kapalı veya açık teklif yöntemleriyle ihalesi uygun görülmeyen, Devletin özel mülkiyetindeki taşınır ve taşınmaz malların kiralanması, trampası ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ile Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin kiralanması ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisif…)” işlerine ait ihalelerin pazarlık usulü ile yapılabileceği belirtilmiştir.

Burada “Devletin Özel Mülkiyetindeki” ve “Devletin Hüküm ve Tasarrufu Altındaki Yerler” denilmek suretiyle “Hazine” kavramı ifade edilmiş olup, üniversitelerin özel mülkiyetindeki yerler madde kapsamı dışında tutulmuştur. Nitekim, Hazine Taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmelik’te “Hazine” kavramı “Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri açısından Devlet tüzel kişiliğinin adını ifade eder” şeklinde tanımlanmış olup, Hazinenin özel mülkiyetindeki taşınmazlar ile Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerler Hazine taşınmazı olarak belirlenmiştir.

2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde üniversite; “bilimsel özerkliğe ve kamu tüzelkişiliğine sahip yüksek düzeyde eğitim – öğretim, bilimsel araştırma, yayın ve danışmanlık yapan; fakülte, enstitü, yüksekokul ve benzeri kuruluş ve birimlerden oluşan bir yükseköğretim kurumudur.” şeklinde tanımlanmış olup, üniversitenin Devlet tüzel kişiliğinden ayrı bir tüzel kişiliğinin olduğu belirtilmiştir.

Söz konusu hükümler dolayısıyla Üniversitenin mülkiyet ve tasarrufundaki taşınmazların Devletin mülkiyetindeki taşınmazlardan ayrı olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Diğer taraftan yasa koyucu, Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında ifadesinin, özel bütçeli idarelerden olan üniversiteleri içermediğini zımni bir şekilde Kanun’da belli etmiştir.

Üniversite önceki yıl denetimlerinde, söz konusu duruma gerekçe olarak yerleşkelerde beslenme, sosyal-sportif ve kültürel faaliyetler ile barınma imkân ve ihtiyaçları belirli bir kalitede ve güven içinde herhangi bir sorun ve aksaklığa mahal vermeden giderilmesi gerekliliğinden dolayı ihale yapmaksızın taşınmazların pazarlık usulüyle kiraya verildiğini ifade etmiştir.

Bilindiği üzere, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Ecrimisil ve tahliye” başlıklı 75’inci maddesinin kapsamı“ Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmaz malları” iken; bu ifadenin devamına21.03.2018 tarihli ve 7103 sayılı Vergi Kanunları ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 26’ncı maddesiyle ‘“özel bütçeli idarelerin mülkiyetinde bulunan taşınmaz mallaf” ibaresi eklenmiş, böylelikle Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmaz mallarının kapsamına özel bütçeli idarelerden olan üniversitelere ait taşınmazların dâhil olmadığı açıklığa kavuşturulmuştur. Dolayısıyla, Kanun’un 51/g bendinde zikredilen Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmazlar emsal gösterilerek üniversite taşınmazlarının bu madde kapsamında pazarlıkla kiraya verilmesinin önü kapanmıştır.

Üniversite yerleşkelerindeki; beslenme, sosyal-sportif ve kültürel faaliyetler ile barınma imkân ve ihtiyaçları belirli bir kalitede ve güven içinde herhangi bir sorun ve aksaklığa mahal vermeden giderilmesi gayesiyle ve kiracı seçiminde bahsi geçen hususlar göz önüne alınarak seçici olabilmek amacıyla kiralamalarda 2886 sayılı Devlet îhale Kanunu’nun 51/g maddesi kullanılmış olması hususu subjektif ve soyut bir değerlendirmedir. İhale dokümanınına konulacak hükümlerle istenilen amaca ulaşılabilinecektir. Kamu idarelerinin iş ve işlemlerinde meri mevzuat hükümlerinin konulmuş olması somutlaştırmak ve objektifliği sağlamak gayesiyledir.

Kamu idaresi cevabında, taşınmazların kiraya verilmesindeki esas amacın üniversitede eğitim-öğretim gören öğrencilerin yaşam koşullarını kolaylaştırmak ve iyileştirmek olduğu, yapılan kiralamalarda, 51/g maddesinde yer alan “kullanışlarının özelliği ve idareye yararlı olması” ibaresinin üniversite taşınmazlarının amacıyla örtüştüğü, Kanun’un 4. maddesinde geçen “idare” kavramının genel olarak kamu kurumlarını ifade ettiği, denetimler neticesinde tespit edilen hususlar için gerekli adımların atılacağı, sözleşme süresi sona eren taşınmazlar için mevcut firmalarla 51/g maddesi kapsamında sözleşme yenilenmesinin kamu yararı kapsamında olduğu, yeni açılacak alanların kiraya verilmesinde ise 2886 sayılı Kanun’un 36. (kapalı teklif) ve 45. (açık teklif) maddeleri kapsamında ihale yoluyla gerçekleştirildiği ifade edilmişse de 51/g uygulamalarına devam edildiği görülmüştür.

Ancak, devam eden toplam 90 adet taşınmaz 51/g maddesine göre pazarlık usulü ile ihale edilmiş olmakla beraber 2024 yılı özelinde sözleşmeleri sona eren ancak tekrar aynı firmalara pazarlık usulü ile verilen ihaleler ile 2024 yılında ilk defa pazarlık usulü ile verilen ihalelerin listesi aşağıdadır;

Tablo 5: 2024 Yılı İçerisinde 51/g Maddesine Göre Pazarlık Usulü ile Verilen İşler

Bu itibarla, Devletin özel mülkiyetinde, hüküm ve tasarrufunda olan taşınır ve taşınmaz malları kapsayan 2886 sayılı Kanun’un 51’inci maddesi (g) bendinin Üniversite mülkiyetindeki taşınmazların kiraya verilmesinde uygulanmaması gerekmektedir.