Su Kayıplarının Önlenmesine Yönelik Çalışmaların Tamamlanmaması (Sayıştay)

BULGU: Su Kayıplarının Önlenmesine Yönelik Çalışmaların Tamamlanmaması

2024 Yılı Sayıştay Denetim Raporları – Büyükşehir Bağlı İdaresi

Su kayıplarının önlenmesine yönelik İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği’nde yer alan yükümlülüklerin tam olarak yerine getirilmediği görülmüştür.

Su kaynaklarının korunması ve verimliliğin arttırılması doğrultusunda, içme-kullanma suyunun etkin kullanılması ve israfının önlenmesi için içme-kullanma suyu temin ve dağıtım sistemlerindeki su kayıplarının kontrolüne ilişkin usûl ve esasları düzenlemek amacıyla 08.05.2014 tarih ve 28994 sayılı Resmi Gazete’de İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik’in “Su kayıplarının azaltılması” başlıklı 9’uncu maddesinde “Büyükşehir ve il belediyeleri su kayıplarını 2023 yılına kadar en fazla %30, 2028 yılına kadar ise en fazla %25 düzeyine; diğer belediyeler su kayıplarını 2023 yılına kadar en fazla %35, 2028 yılına kadar en fazla %30, 2033 yılına kadar ise en fazla %25 düzeyine indirmekle yükümlüdürler. Bu kapsamda, bu Yönetmelik uyarınca çıkarılacak Teknik Usuller Tebliğinde yer alan hususlar ve 12/10/2017 tarihli ve 30208 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İçme ve Kullanma Suyu Temini ve Dağıtım Sistemleri Hakkında Yönetmelik hükümleri çerçevesinde gerekli faaliyetler yürütülür.” denilmiştir.

Yönetmelik’in “Su kayıplarını azaltmak üzere alınacak tedbirler” başlıklı 7’nci maddesinin 1’inci fıkrasında; idarelerin, içme-kullanma suyu temin ve dağıtım sistemlerindeki idari ve fiziki su kayıplarının önlenmesi ile sistemin izlenmesi ve kontrolü için Yönetmelik uyarınca çıkarılacak Teknik Usuller Tebliği’nde verilen yöntemleri uygulayacağı ifade edilmiş, İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliği 16.07.2015 tarih ve 29418 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Tebliğ’in 5’inci maddesiyle su ve kanalizasyon idareleri, içme-kullanma suyu temin ve dağıtım sistemlerindeki idari ve fiziki su kayıplarının önlenmesi için; idari ve fiziki su kayıplarının ölçüme dayalı olarak belirlenmesi, şebekenin ve sistemin şartnamelere ve uygulama projelerine uygun yapılması, kullanılan malzemelerin standartlara uygun olarak temin edilmesi, sistemde ana basınç bölgesi ve alt bölgelerin oluşturulması, şebekede etkili bir basınç ve debi yönetimi ile optimum işletme şartlarının sağlanması, sistemin izlenmesi ve kayıt altına alınması ve etkili bir su yönetim sistemi sağlanması hususlarında yükümlü tutulmuştur.

Tebliğ’in 6’ncı ve devamı maddelerinde ise; su kayıplarının önlenmesinde izlenecek adımlar, içme-kullanma suyu temin ve dağıtım sistemleri ile şebekede kullanılacak malzemelere ilişkin hususlar, abonelik hizmetleri ve izinsiz su kullanımı konularında idarelerce yapılması gerekenlerle ilgili ayrıntılı düzenlemelere yer verilmiştir.

Aşağıdaki tabloda idarenin son (5) yıldaki su kayıplarına ilişkin sayısal veriler yer almaktadır.

Tablo 13: Su Kayıp Verileri

Tablodaki verilerden; su kayıplarında yıllar itibarıyla oransal bir düşüş olduğu gözlense de, bunun çok ciddi oranlarda olmadığı, İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği’nde büyükşehirler ve il belediyeleri için 2023 yılı hedefi olarak konulan %30 kayıp oranının dahi oldukça uzağında kalındığı anlaşılmaktadır. 2024 yılında; kaynağından temin edilerek sisteme (isale hatlarına) verilen 65.240.280,00 m3 suyun 32.194.399,00 m3’ünün faturalandırıldığı, 851.482,00 m3 suyun da bedelsiz şekilde kullandırıldığı dikkate alındığında, kayıp olarak hesaplanan su miktarının 32.194.399,00 m3 olduğu, su kayıp oranının %49,35 olarak gerçekleştiği görülmektedir.

İdarece bulgu konusu hususa ilişkin olarak verilen cevapta su kayıplarının önlenmesine yönelik faaliyetler kapsamında yürütülen ve yürütülmesi öngörülen çalışmalardan bahsedilmiş olmakla birlikte, konuya ilgili mevzuat kapsamında bütünsel bir bakış açısıyla ve idarenin tüm birimlerini kapsayıcı şekilde bakılmadığı görülmüştür.

Su kayıplarının azaltılması ve belirlenen hedeflere ulaşılabilmesi için İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliği’yle belirlenen tedbirlerin alınması, bu kapsamda; su kaynaklarının çıkış boru hattı üzerine kaynağa en yakın noktaya, arıtma tesisi giriş ve çıkış boru hatları üzerine, servis deposu giriş ve çıkış boru hatları üzerine, terfi merkezleri çıkışı ve alt bölge giriş boru hatları üzerine debi ölçer cihazı takılması, coğrafi bilgi sistemi veri tabanının kurulması, periyodik olarak güncellenmesi, içme-kullanma suyu temin ve dağıtım sisteminin uzaktan sevk ve kontrolü için veri kontrol ve izleme sisteminin (SCADA) kurulması, içme-kullanma suyu temin ve dağıtım sistemlerini daha verimli yönetmek, sistemin şartlarını simüle etmek maksadıyla hidrolik modellemelerin yapılması, şebekelerin sahada alt bölgelere ayrılması, içme-kullanma suyu temin ve dağıtım sistemlerinin entegre şekilde yönetilmesi, içme-kullanma suyu temin ve dağıtım sistemi ile şebekede kullanılacak malzemelerin mevzuatta belirlenen teknik kriterlere uygun şekilde temin edilmesi, imalatının yapılması ve muhafaza edilmesi, şebeke elemanları ve sayaçların ihtiyaca uygun şekilde belirlenerek temin edilmesi, kullanılması ve kontrolü, abonesiz ve sayaçsız su kullanımını önlemek maksadıyla gerekli çalışmaların yapılması ve Tebliğ’de açıklanan diğer hususların idarece belirli bir takvim çerçevesinde yerine getirilmesi gerekmektedir.