Sayıştay, KİK, Yargıtay ve Danıştay Kararları, Bakanlık Görüşleri

"); pri.document.close(); pri.focus(); pri.print(); pri.close(); }

ÖZET: Başvuran, vefat eden babasından dolayı engelli çocuğu olarak ölüm aylığı talep etmiş, ancak Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yapılan işlemlerin tamamlanmadığını ve arşive kaldırıldığını belirtmiştir. 13 Ekim 2016 tarihinde talepte bulunmuş olan başvuran, sağlık kurulu işlemlerinin tamamlanmasını ve hak sahipliğinden yararlanmayı istemektedir. SGK, başvuranın 1 Mayıs 2006 tarihinden itibaren kendi çalışmaları nedeniyle yaşlılık aylığı almakta olduğunu, bu nedenle müteveffa babasından ölüm aylığı bağlanamayacağını ifade etmiştir.

Kamu Denetçiliği Kurumu, başvuranın iddialarını ve idarenin açıklamalarını değerlendirerek, başvurunun reddine karar vermiştir. Başvuranın %72 oranında engelli olduğunu belirtmesine rağmen, kendi çalışmaları nedeniyle gelir veya aylık aldığı için ölüm aylığına hak kazanamadığı sonucuna varılmıştır. İlgili mevzuat çerçevesinde, başvuranın durumunun ölüm aylığı bağlanmasına uygun olmadığı tespit edilmiştir.

İyi yönetim ilkeleri açısından yapılan değerlendirmede, SGK’nın işlemlerinin kanunlara uygun olduğu, ancak başvurana hangi mercilere başvurabileceği konusunda bilgi vermediği anlaşılmıştır. Ret kararının tebliğ tarihinden itibaren, ilgili idarenin işlemine karşı dava açma süresinin devam edeceği belirtilmiştir.

T.C. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

(OMBUDSMANLIK)

SAYI : 2025/1533-S.25.2357

BAŞVURU NO : 2024/10683

KARAR TARİHİ : 12.02.2025

RET KARARI ,TCKN:

Adres:

BAŞVURUYA KONU İDARE : SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞI

Başvuranın ölüm aylığı talebine yönelik idarece yapılan iş ve işlemler

BAŞVURUNUN KONUSU :

hakkındadır.

BAŞVURU TARİHİ : 27.08.2024

I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ

1. Kurumumuza yapılan başvuruda başvuran özetle; vefat eden babasının hak sahibi engelli çocuğu olarak haklarından yararlanmak istediğini; bu kapsamda 13.10.2016 tarihinde talepte bulunduğunu, Sosyal

Güvenlik Kurumu tarafından sağlık kuruluna sevk edildiğini, söz konusu işlemlerin tamamlanmadığını ve arşive kaldırıldığını beyan ederek; sağlık kurulu işlemlerinin tamamlanmasını, hak sahipliğinin sağladığı imkanlardan faydalandırılmayı ve mağduriyetlerinin giderilmesini talep etmektedir.

II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI

2. Başvuranın talep konusuyla ilgili yapmış olduğu 25.03.2024 tarihli, / sayılı başvurusuyla ilgili olarak Kurumumuzca verilen 19.04.2024 tarihli, S. sayılı Gönderme Kararına istinaden

T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından verilmiş olan 23.07.2024 tarih, E- – – sayılı Karar Cevabında özetle; 2.1. Başvuranın 13.10.2016 tarihli Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi ile babası dan dolayı malul çocuk olarak ölüm aylığı talebinde bulunduğu, 2.2. Talebine istinaden 17.11.2016 tarihinde Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim Araştırma

Hastanesine sevkinin yapıldığı,

2.3. Kendi çalışmalarından dolayı 01.05.2006 tarihinden itibaren tahsis numarasıyla 4/1-(a)

kapsamında yaşlılık aylığı almakta olduğu anlaşıldığından müteveffa ‘dan dolayı ölüm aylığı bağlanamadığı, 2.4. Edirne Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünün 08.05.2017 tarihli yazısı ile konu hakkında tarafına bilgi verildiği, belirtilmiştir.

III. İLGİLİ MEVZUAT

3. 2709 sayılı T.C. Anayasasının “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74’üncü maddesinde; “(…) Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye

Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler(…)”.

4. 6328 Sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun “Kurumun Görevi” başlıklı 5’inci maddesinde; “Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir (…)” 5. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun geçici 1’inci maddesinin ikinci fıkrasında; “17.07.1964 tarihli ve 506 sayılı, 02.09.1971 tarihli ve 1479 sayılı, 17.10.1983 tarihli ve 2925 sayılı, bu Kanunla mülga 17.10.1983 tarihli ve 2926 sayılı kanunlara göre bağlanan veya hak kazanan; aylık, gelir ve diğer ödenekler ile 08.02.2006 tarihli ve 5454 sayılı Kanunun 1’inci maddesine göre ödenmekte olan ek ödemenin verilmesine devam edilir. Bu gelir ve aylıkların durum değişikliği nedeniyle artırılması, azaltılması, kesilmesi veya yeniden bağlanmasında, bu Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümleri uygulanır.” 6. 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu; “Eş ve çocuklara aylık bağlanması” başlıklı 68’ inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde; “Çocuklardan: a) 18 yaşını, ortaöğrenim yapması halinde

20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmamış olan veya çalışamayacak durumda malul

bulunan ve Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan erkek çocuklarla yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan ve Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi bir işte çalışmayan, buralardan gelir veya aylık almayan kız çocukların her birine %25’i, b) (a) fıkrasında belirtilen ve sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle ana ve babaları arasında evlilik bağlantısı bulunmayan yahut sigortalı babanın ölümü tarihinde evlilik bağlantısı bulunmakla beraber anaları sonradan evlenenlerin her birine %50’si, Oranında aylık bağlanır.” 7. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin “Hak sahiplerinin ölüm aylığından yararlanma şartları” başlıklı 60’ ıncı maddesinde; “Ölüm aylığı, Kanunun 32 nci maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen durumda iken ölen sigortalının; a) Ölüm tarihinde sigortalı ile yasal evlilik bağı bulunan eşine,

b) Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentlerine tabi olarak iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortasına göre çalışmaları hariç Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan;

1) 18 yaşını, ortaöğrenim görmesi hâlinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi hâlinde 25 yaşını

doldurmayan erkek çocuklarına,

2) Evli olup olmadığına bakılmaksızın, Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az %60 oranında

yitirdiği tespit edilen çocuklarına,

3) Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kız

çocuklarına, (…) aylık bağlanır.”

düzenlemelerine yer verilmiştir.

IV. KAMU DENETÇİSİ SN. ABDULLAH CENGİZ MAKAS’ IN KAMU BAŞDENETÇİSİ’NE

ÖNERİSİ

8. Kamu Denetçisi tarafından yapılan inceleme ve araştırma neticesinde; başvuranın iddiaları, İdarenin konu ile ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirilerek hazırlanan “Ret

Karar Önerisi” Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.

V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE

A. Hukuka ve Hakkaniyete Uygunluk Yönünden Değerlendirme 9. Kurumumuza yapılan başvuruda başvuran özetle; %72 oranında engelli olduğunu, müteveffa babasından dolayı ölüm aylığı talebinde bulunduğunu ve bunun üzerine Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sağlık kuruluna sevk edildiğini ancak işlemlerinin tamamlanmadığını belirterek; aylık bağlama işlemlerinin tamamlanarak hak sahipliğinin sağladığı imkanlardan faydalandırılmayı talep etmektedir.

10. İdare tarafından özetle; başvuranın 13.10.2016 tarihli Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi ile babası dan dolayı malul çocuk olarak ölüm aylığı talebinde bulunduğu, 17.11.2016 tarihinde

Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim Araştırma Hastanesine sevkinin yapıldığı ancak başvuranın kendi çalışmalarından dolayı 01.05.2006 tarihinden itibaren tahsis numarasıyla 4/1-(a) kapsamında yaşlılık aylığı almakta olduğu anlaşıldığından müteveffa ‘dan dolayı ölüm aylığı bağlanamadığı belirtilmiştir.

11. Başvuran ile idare arasındaki uyuşmazlığın temel olarak; başvurana müteveffa babası dan dolayı ölüm aylığı bağlanıp bağlanamayacağı hususunda ortaya çıktığı anlaşılmaktadır.

12. Sosyal Güvenlik mevzuatının hak sahipliği ve hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanmasına ilişkin hükümleri göz önünde bulundurulduğunda; müteveffa sigortalıların çocuklarına da bir takım şartlara haiz olmaları neticesinde ölüm aylığı bağlanabileceği, bu şartların genel olarak kendi çalışmalarından dolayı gelir ve/veya aylık almamak şartıyla yaş, cinsiyet, maluliyet durumu olduğu açıktır. Nitekim, başvuran

%72 oranında engelli olduğunu ileri sürmüş olsa da kendi çalışmalarından dolayı yaşlılık aylığı aldığı bu sebeple 506 sayılı Kanunun 68’ inci maddesinde belirtilen “…ve Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına

tabi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan erkek çocuklarla…” şartına haiz olmadığı değerlendirilmektedir.

13. Somut olayda; başvuranın 13.10.2016 tarihli Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi ile babası dan dolayı malul çocuk olarak ölüm aylığı talebinde bulunduğu, talebi üzerine 17.11.2016 tarihinde Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim Araştırma Hastanesine sevkinin yapıldığı ancak

01.05.2006 tarihinden itibaren kendi çalışmalarından dolayı 4/1-(a) kapsamında yaşlılık aylığı almakta

olduğunun tespit edilmesi üzerine babasından dolayı ölüm aylığı bağlanamadığı anlaşılmaktadır.

14. Kurumumuzca yapılan değerlendirme neticesinde; 01.05.2006 tarihinden itibaren 4/1-(a) (SSK)

kapsamında yaşlılık aylığı almakta olan başvuranın müteveffa babasından dolayı ölüm aylığına hak sahibi olmaması sebebiyle aylık bağlanmaması ve tahsis talebi hakkında yapılan idari işlemlerin durdurulmasında hukuka ve hakkaniyete aykırılık tespit edilmediğinden kurumumuza yapılan başvurunun reddi yönünde karar verilmesi sonuç ve kanaatine varılmıştır.

B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme 15. İyi yönetim ilkeleri yönünden yapılan değerlendirme neticesinde; Sosyal Güvenlik Kurumunun başvuranla ilgili işlemlerinde kanunlara uygunluk, hesap verilebilirlik, makul sürede ve gerekçeli karar verme, kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi ilkelerine uygun hareket ettiği, ancak başvurana hangi sürede hangi mercilere başvurabileceğini göstermediği, dolayısıyla iyi yönetim ilkelerinden karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi ilkesine uymadığı anlaşılmış olup idarelerin bu ilkeye de uyması beklenmektedir.

VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA

16. 6328 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca, bu Ret Kararın başvurana tebliğ tarihinden itibaren, ilgili idarenin işlemine karşı dava açma süresinden arta kalan süre kaldığı yerden işlemeye devam edecek olup Edirne İş Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.

VII. KARAR

Açıklanan gerekçelerle BAŞVURUNUN REDDİNE; Kararın BAŞVURANA ve SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞINA tebliğine; Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi.

Mehmet AKARCA

Kamu Başdenetçisi