Muhtelif Malzeme Taşıyan Araçlara İstiap Haddini Aşan Yüklemelerin Yapılması (Sayıştay)

BULGU: Muhtelif Malzeme Taşıyan Araçlara İstiap Haddini Aşan Yüklemelerin Yapılması

2024 Yılı Sayıştay Denetim Raporları – Büyükşehir Belediyesi

Kurum tarafından mal ve yapım ihaleleri kapsamında temin edilen muhtelif malzeme taşıma işlerine ilişkin ihale dokümanlarında, muhtelif malzeme taşıyan araçlar için istiap haddini aşan yüklemelere ilişkin bir cezai hükmün koyulmadığı ve nakliyelerde kullanılan araçlara istiap haddini aşan yüklemelerin yapıldığı ve bedellerinin ödendiği görülmüştür.

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun “Araçların yüklenmesi” başlıklı 65’inci maddesinde araçların yüklenmesinde yasak olan durumlar belirtilmiştir. Bu maddeye göre azami yüklü ağırlığın veya izin verilen azami yüklü ağırlığın aşılması yasaktır. Eğer bu hususa dikkat edilmezse fazla yüklenilen orana göre idari para cezası verilmektedir. 2918 sayılı Kanun’un 65’inci maddesine göre %10 fazlasına kadar yüklemelerde 500 Türk Lirası, %15 fazlasına kadar yüklemelerde 1.000 Türk Lirası, %20 fazlasına kadar yüklemelerde 1.500 Türk Lirası, %25 fazlasına kadar yüklemelerde 2.000 Türk Lirası, %25’in üzerinde fazla yüklemelerde 3.000 Türk Lirasının işleten ve gönderenlere ayrı ayrı idari para cezası verileceği, azami yüklü ağırlığın %20’den fazla aşılması halinde fazla yük kanuna uygun hale getirilmeden aracın yola devam etmesine izin verilmeyeceği ve işleten ile gönderenin aynı olması halinde birinci fıkraya uymayan işleten ve gönderen için uygulanacak idari para cezalarının toplamının uygulanacağı belirtilmiştir. Yukarıda yer verilen ceza tutarları her yıl yeniden değerleme oranında artırıldığından 2024 yılı için en az kademe 1.223 TL ve üst kademe 7.369 TL olarak belirlenmiştir.

Araçların yüklenilmesine ilişkin ölçü ve usuller, ağırlık ve boyut kontrolü usul ve esasları ile tartı toleransları Ulaştırma Bakanlığı tarafından yönetmelikle belirleneceği aynı maddede ifade edilmiştir. Bu düzenlemeye istinaden 08.10.2012 gün ve 28461 Sayılı Resmî Gazetede Araçların Yüklenmesine İlişkin Ölçü ve Usuller ile Tartı ve Boyut Ölçüm Toleransları Hakkında Yönetmelik yayımlanmıştır.

Yönetmelik’in 7’nci maddesinde;

“1- Tartı toleransı; en çok (aracın azami ağırlığının %3,75’i+500 kilogram) olarak kabul edilir. 2- 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 65’nci maddesinin üçüncü fıkrasının (a), (b), (c), (d) ve (e) bentlerinde belirtilen fazla yükleme oranları hesabında, aracın azami ağırlığı ile birinci fıkrada belirlenen tartı toleransının toplamı esas alınır…” denilmektedir.

Anılan mevzuat hükümlerinden, azami yük ağırlığının aşılmasının yasak olduğu ve bunu aşanlara da idari para cezası uygulanacağı; fazla yük taşımanın yol ve asfalt yatırımlarını bozmak gibi maddi külfetinin yanında tonaj sınırını aşan araçların fren mesafesi vb. artacağı için can güvenliğini de tehlikeye atabileceği anlaşılmaktadır.

Yapılan incelemelerde malzeme alımlarının Karayolları Trafik Kanunu hükümlerine uygun olarak yerine getirilmediği, kamyonlara ve tırlara azami yük miktarlarının 2 katına kadar yüklemeler yapıldığı, istiap haddi 24 ton olan araçlara 48 ile 50 ton civarı yükleme yapıldığı, ihale birim fiyat teklif cetvelinde taşımaların ton üzerinden yapılacağı belirtildiği için firmaların 2 seferde taşıyacağı yükü tek seferde taşıyarak haksız kazanç elde edebildiği, ihalelerde istiap haddinden fazla yüklemelerin ödenmeyeceğine ilişkin hükme yer verilmediği ve yüklenicinin kazanç sağlamasının yanı sıra Büyükşehir Belediyesine ciddi maliyeti olan asfalt yatırımlarının hasar görmesine sebep verdiği anlaşılmaktadır.

Kamu idaresi cevabında; 2024 yılı alımlarında taşıma işlemlerinin 2918 sayılı Kanun hükümlerine uygun yapılmasının şartnamelerde belirtildiği, kolluk kuvvetlerinin denetim yetkisi nedeniyle istiap haddine dair özel hüküm konulmadığı, ancak benzer sorunların tekrar yaşanmaması için şartnamelere açık hükümler eklenmesine yönelik çalışmaların başlatıldığı ve 2025 yılı itibarıyla taşıma yapan araçların ruhsat bilgilerinin istenerek denetim ve cezai işlemlerin artırılacağı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak, Belediye tarafından yapılan ihale dokümanlarına, istiap haddinden fazla taşıma bedellerinin ödenmeyeceğine ilişkin hükmün konulması, aşan miktarların ödemesinin yapılmaması, buna rağmen istiap haddinin aşılması durumunda dosya kapsamında idareye resmî belge olarak sunulan kantar fişleri ile sevk irsaliyelerinin ilgili kuruma gönderilerek cezai uygulama yapılmasının sağlanması gerektiği değerlendirilmektedir.