Kurumun Mali Tablolarının Doğruluğu ve Güvenirliği ile Paydaşların İhtiyaçlarını Karşılayacak ve Hesap Verme Sorumluluğunu Yerine Getirecek Şekilde Olmaması (Sayıştay)

BULGU: Kurumun Mali Tablolarının Doğruluğu ve Güvenirliği ile Paydaşların İhtiyaçlarını Karşılayacak ve Hesap Verme Sorumluluğunu Yerine Getirecek Şekilde Olmaması

2024 Yılı Sayıştay Denetim Raporları – Büyükşehir Olmayan İl Kapsamında Yer Alan İlçe Belediyesi

Belediyenin dönem sonu işlemlerinin, mevzuat hükümlerine uygun yapılmadığından muhasebenin açılış kayıtlarında çok sayıda hesabın yer almadığı görülmüştür.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 49 uncu maddesinin 1’inci fıkrasında “Muhasebe sistemi; karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkili çalışmasını sağlayacak ve malî raporların düzenlenmesi ile kesin hesabın çıkarılmasına temel olacak şekilde kurulur ve yürütülür.”

2’nci fıkrasında ise “Kamu hesapları, kamu idarelerinin gelir, gider ve varlıkları ile malî sonuç doğuran ve öz kaynağın artmasına veya azalmasına neden olan her türlü işlemlerle garantilerin ve yükümlülüklerin belirlenmiş bir düzen içinde hesaplara kaydedilerek, yönetim ve denetim yetkilileriyle kamuoyuna gerekli bilgilerin sağlanması amacıyla tutulur.”

Kanun”un hesap verme sorumluluğunun düzenlendiği 8’inci maddesinde ise; her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorunda oldukları ifade edilmiştir.

Ayrıca, Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “Temel Muhasebe Kavramları ve İlkeleri ile Genel Yönetim Muhasebe Standartları, Kuralları ve Uygulanması” başlıklı 42’nci maddesinde;

“Kurumların muhasebesi, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinin ikinci bölümünde belirlenen ve muhasebe ilke ve kurallarının dayanağını oluşturan temel muhasebe kavramları ile faaliyet sonuçları, bütçe uygulama sonuçları, nazım hesaplara ilişkin ilkeler ve varlıklar, yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar ilkelerinden oluşan bilanço ilkeleri ile üçüncü bölümünde belirlenen muhasebe standartları, kurallar ve uygulamalara ilişkin hükümler çerçevesinde yürütülür.”

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin “Yevmiye sistemi, muhasebeleştirme belgeleri ve açılış kayıtları” başlıklı 43’üncü maddesinin beşinci fıkrasında;

“Mali yılın başında bir önceki hesap döneminden devreden hesaplar için açılış bilançosu düzenlenir. Açılış bilançosuna dayanılarak, açılış yevmiyesinin kayıtlarını sağlamak üzere bilançodaki tutarlar düzenlenecek (1) yevmiye numaralı “muhasebe işlem fişiyle” ilgili hesaplara borç ve alacak kaydedilir. Açılış kaydına ilişkin muhasebe işlem fişine, açılış bilançosunun bir nüshası eklenir. Açılış kaydına esas tutarlar, ilgili hesap için açılacak büyük defter ve yardımcı defterlere aktarıldıktan sonra işlemlerin kaydına başlanır.”

Denilmektedir.

Bu itibarla, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunun’a tabi bir mahalli idare olan Keskin Belediyesi, mali işlem ve faaliyetlerini gerçek mahiyetlerine uygun olarak sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirmekle yükümlü olup, mali tablolarını zamanında, doğru, muhasebenin temel kavramları ve genel kabul görmüş bütçe ve muhasebe ilkeleri çerçevesinde, uluslararası standartlara uygun, yönetimin ve ilgili diğer kişilerin bilgi ihtiyaçlarını karşılayacak ve kesin hesabın çıkarılmasına temel olacak; karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkili çalışmasını sağlayacak şekilde hazırlamak ve yayımlamak zorundadır.

Yukarıda belirtilen hükümlere ve açıklamalara aykırılık teşkil eden hususlar aşağıda belirtilmiştir. Bu hususlar göz önüne alındığında Keskin Belediyesinin 2024 yılı mali tablolarının, muhasebenin temel kavramları ve genel kabul görmüş bütçe ve muhasebe ilkeleri çerçevesinde; doğru, uluslararası standartlara uygun, paydaşların ihtiyaçlarını karşılayacak ve hesap verme sorumluluğunu yerine getirecek şekilde olmadığı sonucuna varılmıştır.

“Kamu İdaresi Hesaplarının Sayıştay’a Verilmesi ve Muhasebe Birimleri ile Muhasebe Yetkililerinin Bildirilmesi Hakkında Usul ve Esaslar”a göre Sayıştay’a verilmesi gereken defter, mali tablo ve belgelerin 2020 yılından beri verilmediği tespit edilmiştir.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “Dönem sonu işlemleri” başlıklı 480’inci maddesinde; “(3) Her faaliyet döneminin sonunda, muhasebe yetkilileri dönem sonu işlemlerini yaparak yeni faaliyet döneminin açılış kaydına esas alınacak kesin mizanı çıkarırlar. Hazırlanan kesin mizanda borç ve alacak kalanı veren hesaplar yeni faaliyet döneminin açılış kaydına esas teşkil eder. (4) Kesin mizanın düzenlenmesini takiben, dönem sonunda son yevmiye olarak borç ve alacak bakiyesi veren hesapların kapatılmasını sağlamak için kesin mizanda borç bakiyesi veren hesaplar alacak kaydı yapılarak, alacak bakiyesi veren hesaplar ise borç kaydı yapılarak muhasebe dönemi kapatılır.” denilmektedir.

Yönetmelik’in “Dönem başı işlemleri” başlıklı 481’inci maddesinin ilk fıkrasında ise, “Mali yılın başında muhasebe kayıtlarının açılmasını sağlamak üzere bilançoda yer alan hesapların açılış kaydı yapılarak dönem başlatılır.”

hükmüne yer verilmiştir.

Yapılan incelemede; Belediyenin muhasebe yevmiye kayıtlarında 2023 yılı dönem sonunda kesin mizanda borç ve alacak bakiyesi veren hesapların kapatılmasını sağlamak üzere yapılması gereken kapanış yevmiye kaydının yapılmadığı, bu yüzden 2024 yılı muhasebe açılış kaydının aynı kontrollerle devri sağlanan hesaplar yoluyla gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.

a) (1) yevmiye numaralı 2024 Yılı Açılış Kayıtlarında Yer Alan Hesaplar;

300 Banka Kredileri Hesabı,

320 Bütçe Emanetleri Hesabı,

500 Net Değer/Sermaye Hesabı,

b) (1) yevmiye numaralı 2024 Yılı Açılış Kayıtlarında Yer Almayan Hesaplar;

102 Banka Hesabı,

190 Devreden Katma Değer Vergisi Hesabı,

121 Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabı,

122 Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesabı,

140 Kişilerden Alacaklar Hesabı,

150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı,

162 Bütçe Dışı Avans ve Krediler Hesabı,

190 Devreden Katma Değer Vergisi Hesabı,

222 Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesabı,

226 Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabı,

240 Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabı,

241 Mal ve Hizmet Üreten Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabı,

Arazi ve Arsalar Hesabı,

Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı,

Binalar Hesabı

Tesis, Makine ve Cihazlar Hesabı

Taşıtlar Hesabı

Demirbaşlar Hesabı

Hizmet İmtiyaz Varlıkları Hesabı

Birikmiş Amortismanlar Hesabı (-)

330 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı

333 Emanetler Hesabı

Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı

Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri Hesabı

Fonlar veya Diğer Kamu İdareleri Adına Yapılan Tahsilat Hesabı

Kamu İdareleri Payları Hesabı

368 Vadesi Geçmiş Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Vergi ve Diğer Yükümlülükler Hesabı

438 Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar Hesabı

472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı

570 Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hesabı

580 Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hesabı (-)

590 Dönem Olumlu Faaliyet Sonucu Hesabı

591 Dönem Olumsuz Faaliyet Sonucu Hesabı (-)

Yukarıda belirtilen hesapların mali tablolarda doğru olarak yer almadığı, bu yüzden 2024 yılı mali tablolarının doğruluğu ve güvenilirliğinin zedelenmiş olduğu görülmektedir.

Belediye cevabında; ilgili hesapların 2025 yılı itibariyle eksiksiz ve yönetmeliklere uygun biçimde kayıt altına alınması amacıyla düzeltme ve eğitim çalışmaları başlatıldığı ifade edilmiştir.

Bu itibarla, Belediyenin dönem sonu işlemlerinin, yukarıda anılan mevzuat hükümlerine uygun yapılmadığından muhasebenin açılış kayıtlarında çok sayıda hesabın yer almadığı, bu durumun, mali tabloların doğruluğunu ve güvenilirliğini zedeleyeceği göz önüne alınarak hesap kayıtlarının açıklanan hükümler doğrultusunda tutulmasını temin için gerekli tedbirler alınmalıdır.