Sayıştay, KİK, Yargıtay ve Danıştay Kararları, Bakanlık Görüşleri

"); pri.document.close(); pri.focus(); pri.print(); pri.close(); }

ÖZET: Kamu İhale Kanunu çerçevesinde, belediye şirketinin yurt içi ve yurt dışı seyahatlerine ilişkin konaklama hizmet alımlarının, piyasa fiyat araştırması yapılmadan ve tek bir firma ile anlaşarak gerçekleştirildiği tespit edilmiştir. 4734 sayılı Kanun’un amacı, kamu kurumlarının ihalelerinde uygulanacak esasları belirlemekken, belediyelerin de bu kanuna tabi olduğu vurgulanmaktadır. İhalelerde saydamlık, rekabet ve kaynakların verimli kullanımı gibi temel ilkeler gözetilmelidir. Ancak, şirketin seyahat yönergesine göre, konaklama ve ulaşım rezervasyonlarının şirket tarafından yapılması gerektiği halde, bu kurallara uyulmadığı ve yalnızca fatura karşılığı işlem yapıldığı görülmüştür.

Şirketin, seyahat hizmet alımlarında herhangi bir onay belgesi veya fiyat araştırması sunmadan, yalnızca bir firmadan hizmet aldığı belirtilmiştir. Örneğin, yurtdışı seyahatlerinde yapılan rezervasyonların fiyatları, piyasa koşullarına göre oldukça yüksek çıkmıştır. Ayrıca, geçmişte yapılan benzer işlemlerle karşılaştırıldığında, ödenen tutarların aşırı olduğu ve bu durumun iyi niyet ve dürüstlük kurallarıyla çeliştiği anlaşılmaktadır. Şirketin, seyahat giderlerini kontrol eden birimlerin ihmali nedeniyle sorumlulukları tespit edilerek, şirket zararının giderilmesi için gerekli adımların atılması gerekmektedir.

BULGU: Kamu İhale Kanunu Kapsamında Yapılması Gereken Alımların Bu Kanun Hükümleri Çerçevesinde Gerçekleştirilmemesi

2024 Yılı Sayıştay Denetim Raporları – Belediye Şirketi

Şirketin Yurt içi ve Yurtdışı seyahatlerine ilişkin konaklama hizmet alımlarının piyasa fiyat araştırması yapılmadan tek bir firma belirlenerek ihale veya doğrudan temin usulü

kullanılmadan ve herhangi bir kanıtlayıcı evraka yer verilmeden yalnızca fatura karşılığı yapıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Amaç” başlıklı 1’inci maddesinde, bu Kanunun amacının, kamu hukukuna tâbi olan veya kamunun denetimi altında bulunan veyahut kamu kaynağı kullanan kamu kurum ve kuruluşlarının yapacakları ihalelerde uygulanacak esas ve usulleri belirlemek olduğu belirtilmiştir. “Kapsam” başlıklı 2’inci maddesinde, belediyelerin doğrudan veya dolaylı olarak birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulundukları her çeşit şirketlerin bu Kanun’a tabi olduğu, “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinde ise idarelerin bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu ifadelerine yer verilmiştir. Kanun’un 3’üncü maddesinde kanundan istisna olan durumlar, 19’uncu maddesinde ihale usulleri ve 22’inci maddesinde doğrudan temin kapsamında yapılacak alımlar sayılmıştır.

Şirketin 4734 sayılı Kanun’a tabi olduğu, istisna kapsamında olmayan alımlarını ihale usulleriyle veya şartları taşıyorsa doğrudan teminle yapması gerektiği açıktır.

Şirket Seyahat Yönergesinin “Yol ücreti” başlıklı 9’uncu maddesinde; Yurt içi ve yurt dışı görev seyahatlerinde, seyahate çıkmadan önce personelin konaklama ve ulaşım rezervasyonlarının şirket tarafından yapılacağı, konaklama ve ulaşım rezervasyonlarının şirket tarafından yapılmadığı durumlarda ise seyahate çıkanın ödemeyi fatura karşılığında avansından karşılayacağı ve avans mahsubunda dikkate alınacağı belirtilmiştir. Yönerge hükümlerinin uygulanmasından seyahate çıkan personelin, uygulatılmasından Genel Müdürün, kontrolünden ise Mali İşler Müdürlüğünün sorumlu olduğu belirtilmiştir.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun “Özen ve bağlılık yükümlülüğü” başlıklı 369’uncu maddesinin ilk fıkrasında, “Yönetim kurulu üyeleri ve yönetimle görevli üçüncü kişiler, görevlerini tedbirli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmek ve şirketin menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak gözetmek yükümlülüğü altındadırlar.” denilmektedir.

4721 sayılı Türk Medeni Kanun’un “Hukukun uygulanması ve kaynakları” başlıklı 1’inci maddesinde, “Kanun, sözüyle ve özüyle değindiği bütün konularda uygulanır.” “Dürüst davranma” başlıklı 2’nci maddesinde, “Herkes, haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır. Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını İZENERJİ İnsan Kaynakları Temizlik Bakım Onarım Enerji Güvenlik Hizmetleri 62

hukuk düzeni korumaz.” “İyiniyet” başlıklı 3’üncü maddesinde, “Kanunun iyiniyete hukukî bir sonuç bağladığı durumlarda, asıl olan iyiniyetin varlığıdır. Ancak, durumun gereklerine göre kendisinden beklenen özeni göstermeyen kimse iyiniyet iddiasında bulunamaz.” denilmek suretiyle hukuk düzeninin iyi niyetli ve dürüst kişileri koruduğu belirtilmektedir.

*Şirket tarafından gerek mevzuatta gerekse de kendi satın alma yönergesinde satın alma, karlılık ve verimlilik esaslarına göre yapılacağı belirtilmesine rağmen herhangi bir onay belgesi, fiyat araştırması, kanıtlayıcı evraka yer verilmeden yalnızca fatura karşılığı …. Turizm Organizasyon Danışmanlık Fuarcılık LTD firmasına yapıldığı, söz konusu alımların doğrudan temin limitinin altında kalmasına rağmen doğrudan temin yönteminin dahi kullanılmadan gerçekleştiği,

Turizm Firması’nın yurtdışı seyahatlerinde rezervasyon yaptığı online hizmet sağlayıcıya ait bilgilerin, yanlışlıkla başka bir yurtdışı işlemine ait faturada yer aldığı, aynı hizmet sağlayıcı üzerinden yapılan sorgulamada, ilgili otelin yaklaşık bir yıl sonraki (2025 dönemi fiyatlarına göre) 2 gecelik konaklama ücretinin yaklaşık 11.000,00 TL olduğu, Brüksel Havaalanı yakınında faaliyet gösteren 6 büyük araç kiralama firmasının sunduğu teklifler incelendiğinde, 2 günlük araç kiralama bedelleri 2.200,00 TL ile 4.000,00 TL arasında değişiklik gösterdiği,

Söz konusu Turizm firmasının fatura tarihinden 12 gün öncesinde Yönetim Kurulu başkanın aynı ülke ve şehre gittiği, gidilen tarihte online olarak hizmet veren yerel bir tur şirketi üzerinden kesilen faturada 1 gecelik konaklama ücretinin 6.050,00 TL olduğu,

Benzer şekilde yıl içeresinde söz konusu firmanın dışında bir kez teklif alındığında dahi seyahat firmasının uçak biletlerinin diğer firmanın 2 katı olarak uyguladığı,

Söz konusu firmadan ilk alımın 29.09.2023 tarihinde yapıldığı ve 2023 son üç ayında firmaya fatura karşılığı 430.204,31 TL, 2024 yılında ise 460.046,43 TL ödeme yapıldığı,

anlaşılmıştır.

12 gün önce gidilmesine, gidilen ülkedeki otel ve seyahat fiyatlarının bilinmesine, her iki otelin konumunun sadece 9 km uzaklıkta olduğu da dikkate alındığında, 12 gün önceki fiyatı 12.100,00 TL olan otel ücretinin 116.695,00 TL olarak, 2025 yılı fiyatlarıyla en fazla fiyatlı olan aracın seçilmesi halinde dahi 8.000,00 TL olan taksi kiralama ücretinin ise 135.332,00 TL olarak ödenmesinin, ilk olarak Türk Medeni Kanunu belirtilen iyi niyet ve dürüstlük kuralıyla kuralları ile sonrasında Ticaret Kanunu, İhale Kanunu ve en nihayetinde şirketin çıkarmış olduğu yönerge ile bağdaşmadığı açıktır.

Şirket cevabında; yurt içi ve yurt dışı seyahatlere ilişkin konaklama ve ulaşım hizmetlerinin seyahati gerçekleştirecek birimin talebi ile seyahat yönergesi kapsamında seyahat planlaması yapılan bölgeye göre şirket satınalma müdürlüğü tarafından aracı kurum kullanılmaksızın seyahat yapılacak bölgede bulunan konaklama yapılacak oteller ve/veya ulaşım vasıtaları firmaları ile fiyat araştırması yapılarak gerçekleştirildiği ifade edilmiştir.

Şirket cevabında bulgu içeriğine itiraz edilmeksizin, piyasa araştırması yapılan bir alıma ilişkin örnek gönderilmiştir. Gönderilen örnekten Şirketin bütün konaklama ve ulaşım hizmet alımlarını bu şekilde yaptığına ilişkin bir sonuç ortaya çıkmadığından ayrıca bulguda yer alan hususları etkilemediğinden ayrıca bir değerlendirme yapılmamıştır.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 18’inci maddesinin ikinci fıkrasında, tacirin ticaretine ait bütün faaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etmesi gerektiği ve “Özen ve bağlılık yükümlülüğü” başlıklı 369’uncu maddesinin birinci fıkrasında; Yönetim kurulu üyelerinin ve yönetimle görevli üçüncü kişilerin görevlerini tedbirli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmek ve şirketin menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak gözetmek yükümlülüğü altında olduğu belirtilmiştir. Basiretli iş adamı gibi davranmayı tacirin ticaretine ilişkin faaliyetlerinde herhangi bir kişiye kıyasla daha dikkatli, tedbirli, öngörülü ve yaptığı işin inceliklerine hâkim biçimde hareket etmesi olarak tanımlamak mümkündür. Şirkete ait bir faaliyette bulunulurken bunun şirketin menfaatine olması ile şirketin faaliyetiyle ilgisinin olmasına özen gösterilmesi gerekir.

Yeni Yönetim Kurulu’nun denetim yetkisi kapsamında seyahat giderini yapan önceki Yönetim Kurulu Başkanı’nın, Seyahat Yönergesi’nin uygulanmasındaki ihmali nedeniyle Genel Müdür’ün, seyahat giderlerinin kontrolündeki ihmali nedeniyle Mali İşler Müdürlüğü’nün ve satın almaları gerçekleştiren Satın Alma ve Ticaret Müdürlüğü’nün sorumlulukları tespit edilerek şirket zararının giderilmesi için gerekli sürecin işletilmesi sağlanmalıdır.