Kamu İdaresi Taşınmazlarının İşgaliye Karşılığında Kullandırılması (Sayıştay)

BULGU: Kamu İdaresi Taşınmazlarının İşgaliye Karşılığında Kullandırılması

2024 Yılı Sayıştay Denetim Raporları – Büyükşehir İlçe Belediyesi

Kamu İdaresine ait taşınmazlardan bir kısmının ihale suretiyle kiralanması yerine işgaliye karşılığında kullandırıldığı görülmüştür.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde; belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işlerinin bu Kanun’da yazılı hükümlere göre yürütüleceği hükme bağlanmıştır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Meclisinin Görev ve Yetkileri” başlıklı 18’inci maddesinin (e) bendinde belediye meclisinin görev ve yetkileri, taşınmaz mal alımına, satımına, takasına, tahsisine, tahsis şeklinin değiştirilmesine veya tahsisli bir taşınmazın kamu hizmetinde ihtiyaç duyulmaması hâlinde tahsisin kaldırılmasına; üç yıldan fazla kiralanmasına ve süresi otuz yılı geçmemek kaydıyla bunlar üzerinde sınırlı aynî hak tesisine karar vermek olarak tanımlanmıştır.

Aynı Kanun’un “Encümeninin Görev ve Yetkileri” başlıklı 34’üncü maddesinin (g) bendinde ise taşınmaz mal satımına, trampasına ve tahsisine ilişkin meclis kararlarını uygulamak; süresi üç yılı geçmemek üzere kiralanmasına karar vermek belediye encümeninin görev ve yetkileri olarak tanımlanmıştır.

Anılan mevzuat hükümlerine göre taşınmazların 3 yıla kadar belediye encümeni kararıyla ihale edilerek kiraya verilmesi mümkündür. 3 yılı aşan kiralamalarda ise belediye meclisinin kararı gereklidir.

2886 sayılı Kanun hükümleri uyarınca da kiralama işlemlerinin ihale usulleri ile gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Kira süresi biten taşınmazlar için yeniden kiralama ihalesine çıkılması ise 2886 sayılı Kanun’un özü gereğidir. Zira kamu taşınmazlarının kiralama dışında başkaca bir şekilde kullandırılmasına ilişkin herhangi bir düzenleme 2886 sayılı Kanun’da yer almamaktadır.

Yapılan incelemede, Kamu İdaresinin mülkiyetinde bulunan 114 adet taşınmazın ihale yapılmaksızın işgaliye karşılığında kullandırıldığı tespit edilmiştir.

Kamu İdaresi cevabında, işgaliye uygulamasına konu taşınmazların belediye sınırları içinde kamuya açık alanlar olduğu, bu tür kullanımların genellikle geçici nitelikte yapıldığı, işgaliye bedellerinin her yıl belediye meclisince belirlendiği ve tahsilat işlemlerinin yasal çerçevede yapıldığı, işgaliye harçlı olarak verilen yerlerin baz istasyonu, büfe, taksi durağı ve ATM’lerden ibaret olduğu, İdarenin mülkiyetinde bulunan arsa ve dükkan niteliğinde olmadığı, bu yerlerin tapuya tescil edilmiş İdare mülklerinden olmadığı yol boşlukları, kaldırımlar, yeşil alanlar gibi tescil harici alanlar olduğu, bu sebeple söz konusu yerlerin kiraya verilebilecek nitelikte olmadığı ve 2464 sayılı Kanunun 52’nci maddesinde belirtilen hükümler doğrultusunda işgaliye harcı alındığı ifade edilmiştir. Her ne kadar söz konusu kullanımların geçici nitelikli olduğu belirtilmişse de, kullanımların süreklilik arz ettiği görülmüştür. Diğer yandan ilgili yerler İdarenin mülkiyetinde olmasa dahi hüküm ve tasarrufu altında olan yerlerdendir. Belediye Kanunu’nun “Belediye tasarrufundaki yerler” başlıklı 79’uncu maddesinde; belediye sınırları içinde bulunan ve sahipsiz arazi niteliğinde olan seyrangâh, harman yeri, koruluk, dinlenme yerleri, meydanlar, bataklık, çöp döküm sahaları, yıkılmış kale ve kulelerin arsaları ve enkazı ve benzeri yerlerin belediyenin tasarrufu altında olduğu ifade edilmiş olup ayrıca söz konusu taşınmazların Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik gereğince “Orta Malları” ve “Genel Hizmet Alanları” başlıkları altında kayıt altına alınması gerektiği yine anılan Yönetmelik hükümlerinde belirtilmiştir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden kıyas yapıldığı takdirde belediye tasarrufu altındaki yerlerin 5393 sayılı Kanun kapsamındaki belediye taşınmazları ile aynı hukuki statüde bulundukları anlaşılmaktadır. Dolayısıyla işgal harcı tahakkuk ettirilerek üçüncü kişilere kullandırılan belediyenin tasarrufu altındaki taşınmazların da Devlet İhale Kanunu kapsamında olduğu konusunda şüphe bulunmamaktadır.

Kamu İdaresi tarafından işgaliye yöntemi ile kullandırılan taşınmazların kiralama işlemlerinin 2886 sayılı Kanun’daki ihale usulleri ile gerçekleştirilmesi gerekmektedir.