Kaçak yolcu taşımacılığı yapan minibüsler için gerekli denetim ve önlemlerin alınması talebi (KDK)

T.C. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

(OMBUDSMANLIK)

SAYI : 2025/1525-S.25.2349

BAŞVURU NO : 2024/10972

KARAR TARİHİ : 12.02.2025

TAVSİYE KARARI

BAŞVURUYA KONU İDARE : Iğdır Belediye Başkanlığı

Iğdır Valiliği

BAŞVURUNUN KONUSU : Başvuranın, yasal güzergâh hatları üzerinde kaçak yolcu taşımacılığı yapan minibüsler için gereken önlemlerin alınması talebi hakkındadır.

BAŞVURU TARİHİ : 04.09.2024

I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ

1. Şikâyetçi tarafından yapılan başvuruda özetle; Yaycı, Küllük, Yukarı Çarıkçı, Oba ve Hakmemet Köyü minibüs şoförlerinin yolcu indirip bindirmelerinin kanunen yasak olduğu 2 numaralı güzergâh boyunca (başlangıç noktası Zabıta Müdürlüğü binası arkası olmak üzere Av. İbrahim Bozyel Caddesi, Sair Fuzuli

Sokak, Azer Sokak, Vali Konağı Yolu Caddesi, Topçular Mahallesi Yalçın Sokak, Tomurcuk Sokak, Evrenpaşa Caddesi Alikamerli Mahallesi Şemsettin Uzun Bulvarı, 1000. Sokak, Hakveyis Sokak, 1003.

Sokak, Ebeş Sokak, Değirmen Sokak, Oba Yolu Sokak gidiş – dönüş, 1010. Sokaktan Şemsettin Uzun

Bulvarına çıkış, devamında Yaycı Köyü köprüsünden dönüş, Şemsettin Uzun Bulvarından 1015. Sokak, 248. Sokak, 444. Sokak, 447. Sokak, 439. Sokak, 440. Sokak, 441. Sokak, Aydın Sokak, Evrenpaşa

Caddesi, Kars Caddesi, Av. İbrahim Bozyel caddesi Fen Teknoloji Lisesi ve Keykoleji) kaçak olarak taşımacılık yaptıkları, ancak bu güzergâhın Belediyeye bağlı ihale usulü ile S.S. 19 Numaralı Yeşil

Alikamerli Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifine verilmiş olduğu, bahsi geçen şahısların D2 ve D4 Belgesi ile taşımacılık yaptıkları için Belediye mücavir sınırları içerisinde yolcu indirmelerinin kanunen yasak olduğu, gerekli yerlere (Iğdır Belediyesi, Iğdır Zabıta Müdürlüğü, Iğdır Trafik Şube Müdürlüğü) şikâyet ettikleri, ancak şikâyetlerinden bir netice alamadıkları, gerekli denetim ve cezai işlemlerin uygulanmadığı, bu durumun minibüsçüler arasında kavga çıkmasına neden olduğu iddia ve ifade edilerek gerekli inceleme ve denetimlerin yapılması talep edilmektedir.

II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI

2. Kamu Denetçiliği Kurumumuzca verilecek karara esas olmak üzere başvuru belgesinde yer alan talebin karşılanabilmesi ve eğer mümkünse ilgili idare ile başvurucu arasında muhtemel bir dostane çözümün tesisi amacı ile 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu hükümleri uyarınca inceleme ve araştırma

gerçekleştirilmiştir. 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun “Bilgi ve belge istenmesi” başlıklı 18’inci maddesi hükmü uyarınca başvuruya konu iddialar hakkında 23.10.2024 tarihli ve sayılı yazımız ile Iğdır Belediye Başkanlığı ile Iğdır Valiliğinden Bilgi bilgi ve belge talep edilmiştir.

2.1. Iğdır Belediye Başkanlığı Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğünün 14/11/2024 tarihli ve – – sayılı cevabi yazı ve eklerinde;

2.1.1. İl sınırları içerisinde faaliyet gösteren Yaycı, Küllük, Yukarı Çarıkçı, Oba ve Hakmemet Köyü

Minibüs Şoförlerinin kaçak yolcu taşımacılığı, yolcu indirip bindirmelerin kanunen yasak olduğu halde yolcu taşıdıkları, bu güzergâhın Belediyeleri tarafından 2886 Sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 45. maddesi hükümlerine göre SS. 19 Nolu Alikamerli Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifine 2 Nolu Güzergâh: Başlangıç noktası Zabıta Müdürlüğü binası arkası olmak üzere Av. İbrahim Bozyel Caddesi, Şair Fuzuli Sokak, Azer

Sokak, Vali Konağı Yolu Caddesi, Topçular Mahallesi Yalçın Sokak, Tomurcuk Sokak, Evrenpaşa Caddesi

Alikamerli Mahallesi Şemsettin Uzun Bulvarı, 1000. Sokak, Hakveyis Sokak, 1003. Sokak, Ebeş Sokak, Değirmen Sokak, Oba Yolu Sokak gidiş – dönüş, 1010. Sokaktan Şemsettin Uzun Bulvarına çıkış, devamında Yaycı Köyü köprüsünden dönüş, Şemsettin Uzun Bulvarından 1015. Sokak, 248. Sokak, 444.

Sokak, 447. Sokak, 439. Sokak, 441. Sokak, 440. Sokak, Aydın Sokak, Evrenpaşa Caddesi, Kars Caddesi, Av. İbrahim Bozyel caddesinden başlangıç noktasında toplanmak üzere 15 (on beş) adet minibüs hattı olarak kiraya verildiği,

2.1.2. Bahse konu olan kaçak yolcu taşıyan köylerin Belediyeleri mücavir alanları dışında olduklarından dolayı Belediyelerinde herhangi bir kayıtlarının olmadığı, Ulaştırma Dairesi Başkanlığı ve İl Trafik

Komisyonu tarafından D2 ve D4 Belgesi verilerek taşımacılık yaptıkları, kanunen yolcu indirme bindirmeleri yasak olduğunu bildikleri halde aynı suçu tekrar işledikleri, Belediyeleri mücavir alanı dışında kalan belde ve köy araçlarına cezai iş ve işlemlerin yapılmasının söz konusu olmadığı

açıklamalarına yer verilmiştir.

2.2. Iğdır Valiliği İl Emniyet Müdürlüğü Trafik Tescil ve Denetleme Şube Müdürlüğünün 19.11.2024 tarihli ve – – sayılı cevabi yazı ve eklerinde;

2.2.1. 21.03.2024 tarihinde Iğdır İl Emniyet Müdürlüğü Trafik Tescil ve Denetleme ve Şube Müdürlüğüne yapılan şikâyetçi . . isimli şahsın başvuru dilekçesi ve ekinde CD’de belirtilen plakalı aracın korsan taşımacılık yaptığı ve yolcu indirmeleri yasak olan yerlerde kaçak olarak yolcu indirip bindirdiklerini beyan ettiği, yazı ekinde gönderilen CD görüntülerine ilişkin gerekli yasal işlemlerin yapılmasını talep ettiği,

2.2.2. Bahse konu aracın plaka bilgilerinin Trafik Tescil ve Denetleme ve Şube Müdürlüğü ekiplerine bildirildiği, incelenen polnet kayıtlarında, yapılan başvuru tarihinden itibaren günümüze kadar muhtemel tarihlerde belirtilen plaka üzerinde trafik sorgusu yapıldığı, trafik yönünden herhangi bir eksikliği bulunmadığından işlem uygulanmadığı, ayrıca 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nda yer alan fiilleri ihlal eden sürücülerin ve araçların ne şekilde ve kimler tarafından tespit edileceği, araçların tescil plakalarına ve sürücülerine hangi durumda kimler tarafından trafik idari para cezası karar tutanağı düzenlenebileceğinin aynı Kanun’un 5, 6, 114, 116 ve Ek-6’ncı maddelerinde hüküm altına alındığı, trafik kural ihlallerine müdahale ve ihlal edenler hakkında suç ve ceza tutanakları düzenleme görevinin trafik zabıtasına verildiği, bu görevin yetkili ve görevli personel marifetiyle kullanılabildiği,

2.2.3. Bu tür ihbar ve şikâyet konusu trafik kural ihlali ya da ihlallerinin somut olarak görevlilerince

belirlenmiş olması gerektiğinden, söz konusu ihbar içeriğindeki hususların görevlilerince tespiti halinde kanuni işlem yapılabildiği,

2.2.4. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15/p maddesinde kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergahlarını belirlemek, durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek, kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek hükmüne yer verildiği,

2.2.5. Bu nedenle, şikâyetçi . . isimli şahsın başvuru dilekçesi ve ekinde CD’de belirtilen plakalı araç ile ilgili güzergâhın Iğdır Belediye Başkanlığı tarafından belirlendiği, araç sahibi . .

19.04.2022 tarihinde 2022-1 sayılı İl Trafik Komisyonunun 3. maddesinde D4 Yetki Belgesi ile taşımacılık

faaliyetinde bulunması ile ilgili komisyon kararı olduğunun tespit edildiği, Iğdır İl Trafik Komisyonu

Başkanlığınca alınan 2022-1 sayılı Komisyon Kararı ve araç üzerinde yapılan trafik sorgularına ait bilgilerin yazı ekinde gönderildiği

açıklamalarına yer verilmiştir.

III. İLGİLİ MEVZUAT

3. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın

3.1. “Devletin temel amaç ve görevleri” başlıklı 5’inci maddesinde; “Devletin temel amaç ve görevleri, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.”

3.2. “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74’üncü maddesi; “… Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler. …” hükmüne yer yerilmiştir.

4. 14/06/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun

4.1. “Kurumun Görevi” başlıklı 5’inci maddesinin birinci fıkrasında; “Kurum, idarenin işleyişiyle ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.”

4.2. “İnceleme ve araştırma” başlıklı 20’nci maddesinin birinci fıkrasında; “Kurumun, inceleme ve araştırmasını başvuru tarihinden itibaren en geç altı ay içinde sonuçlandıracağı” düzenlenmiştir.

5. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun

5.1. “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15’nci maddesinde; “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları

şunlardır:

b) Kanunların belediyeye verdiği yetki çerçevesinde yönetmelik çıkarmak, belediye yasakları koymak ve uygulamak, kanunlarda belirtilen cezaları vermek.

c) Gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetleri ile ilgili olarak kanunlarda belirtilen izin veya ruhsatı vermek.

f) Toplu taşıma yapmak; bu amaçla otobüs, deniz ve su ulaşım araçları, tünel, raylı sistem dâhil her türlü toplu taşıma sistemlerini kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek.

p) Kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek.”

6. 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun

6.1. “Amaç” başlıklı 1’nci maddesinde “Bu Kanunun amacı, karayollarında, can ve mal güvenliği yönünden trafik düzenini sağlamak ve trafik güvenliğini ilgilendiren tüm konularda alınacak önlemleri belirlemektir.”

6.2. “İçişleri Bakanlığının görev ve yetkileri” başlıklı 5’nci maddesinde; “İçişleri Bakanlığının görev ve

yetkileri şunlardır:

a) Araçları, bu Kanuna göre araçlarda bulundurulması gerekli belge ve gereçleri, sürücüleri ve bunlara ait belgeleri, sürücülerin ve karayolunu kullanan diğer kişilerin kurallara uyup uymadığını, trafik düzenlemelerinin ve çeşitli tesislerin bu Kanun hükümlerine uygun olup olmadığını denetlemek.

d) Trafik suçu işleyenler hakkında tutanak düzenlemek, gerekli işlemleri yapmak ve takip etmek.

g) Sürücülerin belgelerini vermek.”

6.3. “Trafik zabıtasının görev ve yetki sınırı ile genel zabıtanın trafik hizmetlerini yürütmeye ilişkin yetkisi” başlıklı 6’ncı maddesinde; “Trafik zabıtası ve genel zabıtanın görev ve yetki sınırı;

a) Trafik zabıtası:

(Birinci fıkra mülga: 17/10/1996-4199/4 md.)

Trafik zabıtası görevi sırasında karşılaştığı acil ve zorunlu hallerde genel zabıta görevi yapmakla da yetkilidir.

Mülki idare amirlerince, emniyet ve asayiş bakımından zorunlu görülen haller dışında, trafik zabıtasına genel zabıta görevi verilemez, araç, gereç ve özel teçhizatı trafik hizmetleri dışında kullanılamaz.

b) (Değişik: 21/5/1997-4262/1 md.) Genel Zabıta:

Trafik zabıtasının bulunmadığı veya yeterli olmadığı yerlerde polis; polisin ve trafik teşkilatının görev alanı dışında kalan yerlerde de jandarma, trafik eğitimi almış subay, astsubay ve uzman jandarmalar eliyle yönetmelikte belirtilen esas ve usullere uygun olarak trafiği düzenlemeye ve trafik suçlarına el koymaya görevli ve yetkilidir.”

6.4. “İl ve ilçe trafik komisyonları” başlıklı 12’nci maddesinde; “İl ve İlçe Trafik Komisyonlarının kuruluşu

ile görev ve yetkileri:

…

b) Görev ve yetkiler:

1. İl sınırları içinde mahalli ihtiyaç ve şartlara göre trafik düzeni ve güvenliğini sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri almak, 2. Trafiğin düzenli bir şekilde akımını sağlamak bakımından alt yapı hizmetleri ile ilgili tedbirleri almak, trafikle ilgili sorunları çözümlemek, bütün ülkeyi ilgilendiren Trafik Güvenliği Yüksek Kurulunun

müdahalesini gerektiren hususları İçişleri Bakanlığına iletmek.

3. Karayolu taşımacılığına ait mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, trafik düzeni ve güvenliği yönünden belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları, çalıştırılabileceği yerler ile güzergahlarını tespit etmek ve sayılarını belirlemek, 4. Gerçek ve tüzelkişiler ile resmi ve özel kurum ve kuruluşlara ait otopark olmaya müsait boş alan, arazi ve arsaları geçici otopark yeri olarak ilan etmek ve bunların sahiplerine veya üçüncü kişilere işletilmesi için izin vermek, 5. Bu Kanunla ve diğer mevzuatla verilen görevleri yapmak.”

6.5. “Suç ve ceza tutanakları” başlıklı 114’üncü maddesinde; “Bu Kanunda yazılı trafik suçlarını işleyenler hakkında yetki sınırları içinde Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı personeli ile

Ulaştırma Bakanlığının ve Karayolları Genel Müdürlüğünün ilgili birimlerinin il ve ilçe kuruluşlarında görevli ve yetkili kılınmış personelince tutanak düzenlenir.”

6.6. “Tescil plakasına göre tutanak düzenlenmesi” başlıklı 116’ncı maddesinde “Trafiği tehlikeye düşürecek, engel olacak şekilde veya yasaklanmış yerlerde park etmiş araçlara veya trafik kural ve yasaklarına aykırı davranışları belirlenmiş bulunan, karayolları ağırlık kontrol mahallerinde işaret, ışık, ses veya görevlilerin ikazına rağmen tartı sistemine girmeden seyrine devam eden ve sürücüsü tespit edilemeyen araçlara tescil plakalarına göre ceza veya suç tutanağı düzenlenir.”

6.7. “Araçların tescil edildikleri amacın dışında kullanılması” başlıklı Ek Madde 2’nin üçüncü fıkrasında;“10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanunu kapsamında ilgili belediyeden; a) Çalışma izni/ruhsatı almadan, b) Alınan izin/ruhsatta belirtilen faaliyet konusu dışında, c) Alınan izin/ruhsatta belirtilen çalışma bölgesi/güzergâh dışında belediye sınırları dâhilinde yolcu taşımak yasaktır.

Bu fıkranın (a) bendine uymayanlara 5.010 Türk lirası, (b) bendine uymayanlara 2.018 Türk lirası, (c)

bendine uymayanlara 1.002 Türk lirası idari para cezası verilir. Fiilin işlendiği tarihten itibaren geriye doğru bir yıl içinde tekerrürü hâlinde, bu fıkrada yer alan idari para cezaları iki kat olarak uygulanır.

İşleteni veya sahibi, sürücüsünün kendisi olup olmadığına bakılmaksızın aracın bu maddenin üçüncü fıkrasına aykırı olarak kullanılmaması hususunda gerekli tedbirleri almak ve denetimini yapmakla yükümlüdür. Araç, bu maddenin üçüncü fıkrasının; a) (a) bendinin ihlali hâlinde altmış gün, b) (b) bendinin ihlali hâlinde otuz gün, c) (c) bendinin ihlali hâlinde ise on beş gün süreyle trafikten menedilir.”

7. 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu’nun

7.1. “Yetki belgesi alma zorunluluğu ve taşıma hizmeti” başlıklı 5’nci maddesinin birinci fıkrasında; “Taşımacılık, acentelik ve taşıma işleri komisyonculuğu ile nakliyat ambarı ve kargo işletmeciliği yapılabilmesi için Bakanlıktan yetki belgesi alınması zorunludur.”

7.2. “İdarî para cezaları” başlıklı 26’ncı maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde; “5’inci maddesine göre yetki belgesi almadan veya yetki belgesi aldığı halde yetki belgesi kapsamına uygun olmayan faaliyetlerde bulunanlara bin Türk Lirası, yetki belgesi olduğu halde taşıtını yetki belgesine kaydettirmeden kullananlara beş yüz Türk Lirası idari para cezası verilir ve aynı kabahat için 48 saat geçmeden ikinci bir

ceza verilmez.”

8. 08.01.2018 tarihli ve 30295 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nin

8.1. “Amaç” başlıklı 1’nci maddesinde; “Bu Yönetmeliğin amacı, karayolu taşımacılık faaliyetlerini ülke ekonomisinin gerektirdiği şekilde düzenlemek; taşımacılık faaliyetlerinde düzeni ve güvenliği sağlamak; taşımacı, acente, taşıma işleri komisyonculuğu, taşıma işleri organizatörlüğü, nakliyat ambarı işletmeciliği, kargo işletmeciliği, lojistik işletmeciliği, dağıtım işletmeciliği, terminal işletmeciliği ve benzeri taşımacılık faaliyetleri için mali yeterlilik, mesleki yeterlilik, mesleki saygınlık ilkelerine uygun olarak pazara giriş şartları ile bu faaliyetlerde bulunanların, gönderenlerin, yolcuların, çalışanların haklarını, sorumluluklarını, yükümlülüklerini tespit etmek; taşımacılık faaliyetlerinde istihdam edilenler ile taşımacılık faaliyetlerinde yararlanılan taşıt, araç, gereç, yapı, tesis ve benzerlerinin niteliklerini belirlemek; karayolu taşımalarının diğer taşıma sistemleriyle birlikte ve birbirlerini tamamlayıcı olarak hizmet vermesini, denetimini ve mevcut imkânların daha yararlı bir şekilde kullanılmasını sağlamaktır.”

8.2. “Yetki belgesi alma zorunluluğu” başlıklı 5’nci maddesinde; “Bu Yönetmelik kapsamına giren taşımacılık, acentelik, taşıma işleri komisyonculuğu, taşıma işleri organizatörlüğü, nakliyat ambarı işletmeciliği, kargo işletmeciliği, lojistik işletmeciliği, dağıtım işletmeciliği, terminal işletmeciliği ve benzeri faaliyetlerde bulunacak gerçek ve tüzel kişilerin yapacakları faaliyetlere uygun olan yetki belgesini/belgelerini Bakanlıktan almaları zorunludur.”

8.3. “Yetki belgesi türleri” başlıklı 6’ncı maddesinin dördüncü fıkrasında; “(4) D türü yetki belgesi:

Otobüsle tarifeli veya tarifesiz yurtiçi yolcu taşımacılığı veya hususi taşımacılık yapacak gerçek ve tüzel

kişilere verilir. … Taşımanın şekline göre aşağıdaki türlere ayrılır:

b) D2 yetki belgesi: Ticari ve tarifesiz olarak yapacaklara, ç) D4 yetki belgesi: Ticari olarak, taşıma mesafesine bakılmaksızın iliçi ve 100 kilometreye kadar olan şehirlerarası tarifeli ve tarifesiz olarak yapacaklara, verilir.”

8.4. “İliçi ve 100 kilometreye kadar olan şehirlerarası yolcu taşımaları” başlıklı 7’nci maddesinde; “ Bu

Yönetmeliğe göre düzenlenecek D4 yetki belgesi talep edenlerin; a) İliçi taşımalarda; talep sahibinin merkezi adresinin bulunduğu ilin İl Trafik Komisyonundan alınacak

D4 yetki belgesi düzenlenmesinin o ildeki mevcut arz/talep dengesi ve taşıma düzeni bakımından bir sakıncası olmadığına dair İl Trafik Komisyonu kararını Bakanlığa sunmaları şarttır.”

8.5. “Taşımacılık faaliyetlerinde genel kural” başlıklı 8’nci maddesinde; “Taşımacılık faaliyetleri; ekonomik, seri, elverişli, güvenli, çevreye kötü etkisi en aza indirilecek, fert, toplum ve çevre sağlığı ile bunların güvenliğini olumsuz yönde etkilemeyecek ve kamu yararını gözetecek tarzda serbest rekabet ortamında gerçekleştirilir.”

8.6. “Taşımacılık faaliyetlerinde hizmetin sürekliliği ve engellenemeyeceği” başlıklı 10’uncu maddesinde; “(1) Yetki belgesi sahipleri, almış oldukları yetki belgesi kapsamına giren hizmetlerini, hizmetin ifasını imkânsız kılan yasal mücbir sebepler dışında yapmaktan kaçınamazlar. Bu hizmetlerden ayırım yapmaksızın herkesin yararlanmasını ve hizmetin sürekliliğini sağlamak zorundadırlar. Bu fıkraya aykırı hareket edenlere, Kanunun 26 ncı maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde belirtilen miktarda idari para cezası uygulanır.

(2) Taşıma hizmetlerinin yerine getirilmesi, hizmeti üstlenenler veya üçüncü şahıslar tarafından

engellenemez. Bu fıkraya aykırı hareket edenlere, Kanunun 26 ncı maddesinin birinci fıkrasının (ç)

bendinde belirtilen miktarda idari para cezası uygulanır.”

8.7. “Sınırlamalar, kısıtlamalar ve geçici düzenlemeler” başlıklı 11’nci maddesinde; “(1) Bu Yönetmelik kapsamında faaliyette bulunanların sayısı, yolcu ve eşya taşıma kapasiteleri ile bu husustaki potansiyel, yetki belgelerinde kayıtlı taşıtların durumu, haksız rekabetin önlenmesi, kamu yararının gözetilmesi, atıl kapasite oluşumunun ve kaynak israfının önlenmesi, güvenlik veya benzeri nedenlerle Bakanlık, yetki belgelerinin verilmesi ve/veya sayısında, taşıt sayıları ve/veya kapasitelerinde, taşıma hatlarında veya güzergâhlarında sınırlamalar, kısıtlamalar ve/veya belirli bir süreyle sınırlı geçici düzenlemeler yapabilir.”

9. Belediye Zabıta Yönetmeliği’nin “Görev, Yetki ve Sorumluluk, Görevleri” başlıklı 10’uncu maddesinde; “ç) Trafikle ilgili görevleri; …

2) Yetkili organların kararı uyarınca belirlenen kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü

servis ve toplu taşıma araçları ile taksilerin sayılarını, bilet ücret ve tarifeleri ile zaman ve güzergâhlarını denetlemek, kurallara uymayanlar hakkında yasal işlem yapmak.”

IV. KAMU DENETÇİSİ ÖZCAN YILDIZ’IN KAMU BAŞDENETÇİSİ’NE ÖNERİSİ

10. Başvuranın iddiaları, İdarenin konu ile ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirilerek hazırlanan “Tavsiye Kararı Önerisi” Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.

V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE

A. Hukuka ve Hakkaniyete Uygunluk Yönünden Değerlendirme

11. (1) numaralı paragrafta açıklandığı üzere başvuran tarafından özetle; Yaycı, Küllük, Yukarı Çarıkçı, Oba ve Hakmemet Köyü minibüs şoförlerinin yolcu indirip bindirmelerinin kanunen yasak olduğu 2 numaralı güzergâh boyunca kaçak taşımacılık yaptığı, bahsi geçen şahısların D2 ve D4 Belgesi ile taşımacılık yaptıkları için Belediye mücavir sınırları içerisinde yolcu indirmelerinin kanunen yasak olduğu, şikâyetleri için bugüne kadar bir netice alamadıkları iddia ve ifade edilerek gerekli inceleme ve denetimlerin yapılması talep edilmiştir.

12. Iğdır Belediye Başkanlığı Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğünden alınan yazı ve eklerin incelenmesinden özetle; bahse konu olan kaçak yolcu taşıyan köylerin Belediyeleri mücavir alanları dışında olduğundan dolayı Belediyelerinde herhangi bir kayıtlarının olmadığı, Ulaştırma Dairesi Başkanlığı ve İl Trafik

Komisyonu tarafından D2 ve D4 Belgesi verilerek taşımacılık yaptıkları, kanunen yolcu indirme bindirmeleri yasak olduğunu bildikleri halde aynı suçu tekrar işledikleri, Belediyeleri mücavir alanı dışında kalan belde ve köy araçlarına cezai iş ve işlemlerin yapılmasının söz konusu olmadığı ifade edilmiştir.

13. Iğdır Valiliği İl Emniyet Müdürlüğü Trafik Tescil ve Denetleme Şube Müdürlüğünden alınan yazı ve eklerin incelenmesinden özetle; 21.03.2024 tarihinde yapılan şikâyetçi . . isimli şahsın başvuru dilekçesi ve ekinde CD’de belirtilen plakalı aracın korsan taşımacılık yaptığı ve yolcu indirmeleri yasak olan yerlerde kaçak olarak yolcu indirip bindirdiklerini beyan ettiği, yazı ekinde gönderilen CD görüntülerine ilişkin gerekli yasal işlemlerin yapılmasını talep ettiği, bahse konu aracın plaka bilgilerinin

Trafik Tescil ve Denetleme ve Şube Müdürlüğü ekiplerine bildirildiği, incelenen polnet kayıtlarında, yapılan başvuru tarihinden itibaren günümüze kadar muhtemel tarihlerde belirtilen plaka üzerinde trafik

sorgusu yapıldığı, trafik yönünden herhangi bir eksikliği bulunmadığından işlem uygulanmadığı, bu tür ihbar ve şikâyet konusu trafik kural ihlali ya da ihlallerinin somut olarak görevlilerince belirlenmiş olması gerektiğinden, söz konusu ihbar içeriğindeki hususların görevlilerince tespiti halinde kanuni işlem yapılabildiği, . . isimli şahsın başvurusunda belirtilen plakalı araç ile ilgili güzergâhın Iğdır

Belediye Başkanlığı tarafından belirlendiği, araç sahibi . . 19.04.2022 tarihinde 2022-1 sayılı İl Trafik

Komisyonunun 3. maddesinde D4 Yetki Belgesi ile taşımacılık faaliyetinde bulunması ile ilgili komisyon kararı olduğunun tespit edildiği ifade edilmiştir.

14. Somut olaydaki uyuşmazlığın, köy taşımacılığı yapması gereken minibüslerin, S.S. 19 Numaralı Yeşil

Alikamerli Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifi yetkisine verilmiş olan 2 Nolu güzergâh içerisinde kaçak taşımacılık yaptıkları hususuna ilişkin olduğu anlaşılmıştır.

15. Kentlerin gelişmesi, artan nüfus, ekonomik ve sosyal gelişmeler gibi faktörler günümüzde önemli bir sorun olan kent içi ulaşım problemlerine yol açmıştır. Bu kapsamda özellikle kent içi trafik sıkışıklığının azaltılması ve etkin bir ulaşım hizmetinin sağlanması amacıyla toplu taşımacılık büyük önem kazanmıştır.

Toplu taşımanın önem kazanmasının yanı sıra kent içi ulaşımın hızlı, konforlu, ucuz, kolay ve erişilebilir olması da vatandaşlar için büyük önem taşımaktadır. Kent içi ulaşımda insanların daha kısa sürede, ekonomik ve güvenli bir şekilde seyahat etmesi, sürdürülebilirlik ilkelerine uygun, yolcularına karşı sorumlu ve çevreye duyarlı bir sistemin etkinleştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda yürürlükte bulunan çeşitli kanun ve yönetmeliklerle yerel yönetimlere kent içi sürdürülebilir ve dengeli ulaşımın sağlanması ile ulaşımın sağlıklı bir şekilde işletilebilmesi için ulaşım hizmetlerinin sunulmasında önemli görev ve sorumluluklar yüklenmiştir.

16. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15’nci maddesinde gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetleri ile ilgili olarak kanunlarda belirtilen izin veya ruhsatı vermek, toplu taşıma sistemlerini kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek ve kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçlarının zaman ve güzergâhlarını belirlemek görevleri arasında sayılmıştır. Bu noktada toplu taşıma hizmetlerini kamu yararı ve kamu menfaati uyarınca en kaliteli şekilde sunmak, bir yerde toplu taşıma hattı ihtiyacı olup olmadığı, ihtiyaç varsa bunun nasıl giderileceği, hat ve güzergâhların belirlenmesi yetki ve imtiyazları konusunda belediyelerin görev ve sorumlulukları olduğu anlaşılmıştır.

17. Belediye sınırlarının dışına/dışından yapılacak taşımalar, 4925 Sayılı Karayolu Taşıma Kanunu ve

Karayolu Taşıma Yönetmeliği hükümlerine göre, taşımanın kapsam ve niteliğine uygun yetki belgesiyle yapılabilmektedir. Belediye sınırları içerisinde bulunan yerleşim yerleri ile şehir merkezi arasında yapılan toplu taşımalar ise 5393 sayılı Belediye Kanunu hükümlerine göre yapılabilmektedir. Nitekim başvuran tarafından belirtilen 2 numaralı güzergâhın belediye mücavir sınırları içerisinde kaldığı ve ilgili Belediye tarafından 2886 Sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 45. maddesi hükümlerine göre bu hatta toplu taşıma hizmetlerini sunma faaliyetinin SS. 19 Nolu Alikamerli Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifine verildiği anlaşılmıştır.

18. 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu ile taşımada düzenin sağlanabilmesi için yetki belgesi sistemi getirilmiştir. Buna göre taşımacılık faaliyeti yapılabilmesi için Bakanlıktan yetki belgesi alınması zorunlu olup yetki belgesi alınmadan yapılması Kanun’un 5 inci maddesi ile yasaklanmıştır. Bu Kanun’a dayanılarak yürürlüğe konulan Karayolu Taşıma Yönetmeliği hükümlerine göre, taşımanın, kapsam ve niteliğine uygun yetki belgesiyle yapılması gerekmektedir. Söz konusu Yönetmelik’in 6’ıncı maddesinde yetki belgesi türleri belirlenmiştir. D türü yetki belgesinin otobüsle tarifeli veya tarifesiz yurtiçi yolcu taşımacılığı veya hususi taşımacılık yapacak gerçek ve tüzel kişilere verileceği, taşımanın şekline göre türlere ayrılacağı, buna göre D2 yetki belgesinin iliçi taşımalarda o ildeki mevcut arz/talep dengesi ve

taşıma düzeni bakımından bir sakıncası olmadığına dair İl Trafik Komisyonu kararına istinaden düzenleneceği hüküm altına alınmıştır. Bu kapsamda söz konusu yönetmelik kapsamında belirtilen yetki ve D4 yetki belgesine ticari olarak il içi taşımacılık faaliyeti yapanların sahip olması gerekmektedir.

19. Bununla birlikte 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 12’nci maddesinde il ve ilçe trafik komisyonlarının görevleri sayılmıştır. Buna göre karayolu taşımacılığına ait mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları, çalıştırılabileceği yerler ile güzergâhlarını tespit etmek ve sayılarını belirlemek il ve ilçe trafik komisyonları tarafından yerine getirilmektedir. Nitekim somut olayda İl Trafik

Komisyonu Başkanlığının 19.04.2022 tarihli 2022-1 sayılı toplantı tutanağı incelenmiş olup; buna göre

. . adlı kişiye bireysel D4 belgesi verildiği görülmüştür. İlgili güzergâhın ise Kalkış; Yukarı Çarıkçı

Köyü-Yukarı Çarıkçı Köyü Yolu-Yaycı Köyü-Yaycı Köyü Yolu-Ali Kemerli Kavşak-Vali Şemsettin Uzun

Bulvarı-Evren Paşa Caddesi-Leylekler Kavşak-Karaağaç Kampüsü Kavşak-Dörtyol Kavşak-Kars CaddesiElmalı Kavşak-İbrahim Bozyel Caddesi Zabıta Müdürlüğü Yanında Bulunan Sebze Hali son olmak üzere; dönüş; İbrahim Bozyel Caddesi Zabıta Müdürlüğü Yanında Bulunan Sebze Hali önünden kalkış-Şair Fuzili

Sokak-Azer Sokak-Elmalı Kavşak-Kars Caddesi-Dörtyol Kavşak- Karaağaç Kampüsü Kavşak- Leylekler

Kavşak-Evren Paşa Caddesi- Vali Şemsettin Uzun Bulvarı-Ali Kamerli Kavşak-Yaycı Köyü Yolu-Yaycı

Köyü-Yukarı Çarıkçı Köyü Yolu-Yukarı Çarıkçı Köyü son olarak kararlaştırıldığı anlaşılmıştır.

20. Diğer taraftan, başvuran tarafından Kurumumuza gönderilen kamera kayıtları incelenmiştir. Buna göre minibüs şoförlerinin birbirlerini yolcuları çalmakla suçladığı, güzergâhta yapılan toplu taşıma faaliyetinin kime ait olduğu hususunda anlaşmazlık yaşandığı anlaşılmıştır. Bu noktada söz konusu köylerin belediye mücavir alanı dışında olmakla birlikte, iddia edilen kaçak yolcu indirme ve bindirme işlemlerinin belediyenin mücavir alanları içerisinde gerçekleştiği görülmüştür.

21. Somut olayda İl Emniyet Müdürlüğü Trafik Tescil ve Denetleme Şube Müdürlüğü tarafından gönderilen raporda söz konusu uyuşmazlığa istinaden plakalı araç üzerinde 21.03.2024 tarihli şikâyet tarihinden itibaren günümüze kadar muhtemel tarihlerde trafik sorgusu yapıldığı, söz konusu araç ile ilgili güzergâhın Iğdır Belediye Başkanlığı tarafından belirlendiği, trafik yönünden herhangi bir eksikliği bulunmadığından işlem uygulanmadığı ifade edilmiştir. Bununla birlikte Iğdır Belediye Başkanlığı tarafından gönderilen cevabi yazıda, bahse konu olan kaçak yolcu taşıyan köylerin Belediyeleri mücavir alanları dışında olduklarından dolayı Belediyelerinde herhangi bir kayıtlarının olmadığı, Ulaştırma Dairesi

Başkanlığı ve İl Trafik Komisyonu tarafından D2 ve D4 Belgesi verilerek taşımacılık yaptıkları, kanunen yolcu indirme ve bindirmelerinin yasak olduğunu bildikleri halde aynı suçu tekrar işledikleri ifade edilmiştir. Bu noktada iki idare tarafından söz konusu güzergâhın ve bu güzergâhta yolcu taşımacılığı yapacak olan araçların belirliliği/açıklığı konusunda devam eden bir sorun olduğu anlaşılmıştır.

22. Anayasa’nın 2’nci maddesinde yer alan hukuk devletinin temel ilkelerinden biri “belirlilik”tir. Bu ilkeye göre, yasal düzenlemelerin hem kişiler hem de idare yönünden herhangi bir duraksamaya ve kuşkuya yer vermeyecek şekilde açık, net, anlaşılır ve uygulanabilir olması, ayrıca kamu otoritelerinin keyfi uygulamalarına karşı koruyucu önlem içermesi de gereklidir. Belirlilik ilkesi, hukuksal güvenlikle bağlantılı olup birey hangi somut eylem ve olguya hangi hukuksal yaptırımın veya sonucun bağlandığını, bunların hangi müdahale yetkisini doğurduğunu bilmelidir. Birey ancak bu durumda kendisine düşen yükümlülükleri öngörebilir ve davranışlarını belirler. Hukuk güvenliği, normların öngörülebilir olmasını, bireylerin tüm eylem ve işlemlerinde devlete güven duyabilmesini, devletin de yasal düzenlemelerde bu güven duygusunu zedeleyici yöntemlerden kaçınmasını gerekli kılar. (Anayasa Mahkemesi’nin 18/01/2018 tarihli ve E. 2017/129, K. 2018/6 sayılı Kararı)

23. Bu kapsamda, idareler tarafından verilen cevabi yazılar çerçevesinde, ilgili güzergâhta uzun yıllardır devam eden bir sorunun varlığı ve bunun trafik güvenliğini de tehlikeye atabileceği değerlendirildiğinden, sorunun nihai çözüme kavuşturulabilmesi amacıyla ilgili idareler arasında koordinasyon sağlanması, sorunun çözümünde tarafların bir araya getirilerek zaman ve güzergâh hususunda bilgilendirilmesi ve 2

Nolu güzergâha ilişkin sıkı denetim ve kontrollerin gerçekleştirilerek kaçak yolcu taşıdığı tespit edilen D4

Yetki belgesi ile taşımacılık yapan araçlar hakkında gerekli cezai işlemlerin uygulanması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

24. Başvuranın iddiaları, idarenin konuyla ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat hükümlerinin incelenmesi ve

Kurumumuzca yapılan tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; trafik güvenliğini ve düzenini sağlamak için belediye sınırları içerisinde ticari amaçla çalıştırılacak taşıtların çalışma şekil ve şartları ile bu araçların çalıştırılabileceği yerler ile güzergâhlarını tespit etmenin, bunlara ilişkin planlama ve koordinasyon yapmanın, güzergâh belirlemenin, sayısını tespit etmenin, izin ve çalışma ruhsatı vermenin yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine göre ilgili idarelere yüklenen bir görev ve yetki olduğu, bu noktada yolcu taşımacılığı yapmak üzere Iğdır Belediyesi tarafından SS. 19 Nolu Alikamerli Motorlu

Taşıyıcılar Kooperatifine verilen 2 Nolu güzergâhta uzun süredir kaçak yolcu taşımacılığı yapıldığına yönelik tartışmaların olduğunun anlaşıldığı, devam eden sorun için 2 Nolu güzergâha ilişkin sıkı denetim ve kontrollerin gerçekleştirilmesi ve kaçak yolcu taşıdığı tespit edilen D4 Yetki belgesi ile taşımacılık yapan araçlar hakkında gerekli cezai işlemlerin uygulanması gerektiği sonuç ve kanaatine varılmıştır.

B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme

25. İyi yönetim ilkelerine, 28.03.2013 tarih ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu

Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in “İyi yönetim ilkeleri” başlıklı 6’ncı maddesinde yer verilmiştir. İdarece, Kurumumuzun bilgi ve belge talebine süresi içinde cevap verildiği, İdarenin başvuranla ilgili işlemlerinde, “Makul sürede karar verme” ilkesine uygun davrandığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte yine bu ilkelere göre yapılan değerlendirmede, başvurana idarece verilen cevabi yazıda hangi sürede hangi mercilere başvurabileceği bilgisinin verilmediği görülmüş olup ilgili İdarenin “Karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi” ilkesine uymadığı tespit edilmiştir. İdarenin bundan sonra bahse konu ilkeye de uygun davranması önerilmektedir.

VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA

26. 14.06.2012 tarih ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun 17’nci maddesinin sekizinci fıkrasına göre Kamu Denetçiliği Kurumuna dava açma süresi içinde yapılan başvuru, işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurmakta olup anılan Kanun’un “Dava açma süresinin yeniden işlemeye başlaması” başlıklı 21’inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bu Tavsiye Kararının idareye tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde herhangi bir işlem tesis edilmez veya eylemde bulunulmaz ise durmuş olan dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye başlayacak olup (varsa) dava açma süresinden arta kalan sürede Ağrı İdare Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.

VII. KARAR

Açıklanan gerekçelerle; BAŞVURUNUN KABULÜNE,

Uzun süredir devam eden güzergâh sorununun çözülmesi için sorumlu kurumlar arasında koordinasyon sağlanarak 2 Nolu güzergâha ilişkin sıkı denetim ve kontrollerin gerçekleştirilmesi ve kaçak yolcu taşıdığı tespit edilen D4 Yetki belgesi ile taşımacılık yapan araçlar hakkında gerekli cezai işlemlerin uygulanması

hususunda IĞDIR BELEDİYE BAŞKANLIĞI ile IĞDIR VALİLİĞİNE TAVSİYEDE

BULUNULMASINA,

6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20’nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca; ilgili

idareler tarafından bu karar üzerine tesis edilecek işlemin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna,

Kararın BAŞVURAN ile IĞDIR BELEDİYE BAŞKANLIĞI ve IĞDIR VALİLİĞİNE tebliğine,

Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi.

Mehmet AKARCA

Kamu Başdenetçisi