Sayıştay, KİK, Yargıtay ve Danıştay Kararları, Bakanlık Görüşleri

"); pri.document.close(); pri.focus(); pri.print(); pri.close(); }

ÖZET: İller Bankası’nın sermaye tutarı ile mali kuruluşlara yatırılan sermayeler hesabı arasında bir uyumsuzluk bulunmaktadır. Bu durum, belediyenin İller Bankası nezdindeki sermaye payının enflasyon muhasebesi uygulanması ve diğer hesaplara kaydedilmesi gereken tutarların yanlışlıkla 240 Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabına kaydedilmesinden kaynaklanmaktadır. İller Bankası, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu çerçevesinde faaliyet gösterirken, muhasebe işlemlerini Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ile Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu’nun düzenlemelerine göre yürütmektedir. 2023 ve 2024 yıllarına ait mali tablolarda enflasyon düzeltmesi uygulanmayacağı belirtilmiştir.

2024 yılı itibarıyla, İller Bankası’nın sermaye payı olarak belediyenin genel bütçe vergi gelirlerinden kesilen tutarlar ile 240 Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabında yer alan bakiye arasında önemli bir fark bulunmaktadır. Bu fark, enflasyon düzeltmesi işleminin gereksiz yere muhasebeleştirilmesi ve personel hizmet alımına ilişkin ödemelerin yanlış hesapta gösterilmesinden kaynaklanmaktadır. Ayrıca, sermaye paylarına ilişkin bütçe hesaplarının hatalı kullanıldığı tespit edilmiştir.

Sonuç olarak, İller Bankası’nın mali kuruluşlara yatırılan sermaye tutarının, kesilen ortaklık payı ile uyumlu hale getirilmesi, bu hesaba diğer ödemelerin dahil edilmemesi ve ortaklık paylarının doğru hesaplara kaydedilmesi gerekmektedir. İdare, 240 nolu hesabın düzeltileceğini belirtmiş olsa da, geçmişteki hatalı muhasebe kayıtları üzerinde herhangi bir değişiklik yapılmamıştır.

BULGU: İller Bankası Sermaye Tutarı İle Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabının Uyuşmaması

2024 Yılı Sayıştay Denetim Raporları – İl Belediyesi

Belediyenin İller Bankası nezdinde bulunan sermaye payı, ilgili hesaba enflasyon muhasebesi uygulanması ve başka hesaplara kaydedilmesi gereken tutarların 240 Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabına kaydedilmesi nedenleriyle gerçek durumu yansıtmamaktadır.

İller Bankası, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu uyarınca kalkınma ve yatırım bankası statüsünde faaliyetlerini sürdürmekte olup muhasebe iş ve işlemlerini Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ile Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca yayımlanan düzenlemeleri esas alarak yürütmektedir.

Bankalarda enflasyon muhasebesinin uygulanıp uygulanmayacağına dair Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından alınan 12.12.2023 tarihli ve 10744 sayılı Kararda bankaların 31.12.2023 tarihli finansal tablolarının TMS 29 kapsamında yapılması gereken enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacağı, 11.01.2024 tarihli ve 10825 sayılı Kararda bankaların 01.01.2025 tarihinden itibaren enflasyon muhasebesi uygulamasına geçeceği belirtilmiştir. Konu ile ilgili olarak alınan en güncel tarihli (05.12.2024 tarihli ve 11021 sayılı Karar) Kararda ise bankaların 01.01.2025 tarihinden itibaren enflasyon muhasebesi uygulamasına geçmesine yönelik karardan vazgeçilmiş olup bankaların 2025 yılında da enflasyon muhasebesi uygulamamasına karar verildiği görülmektedir.

Bu kapsamda, bankalar için 2023, 2024 yılı mali tablolarına ve ilerleyen süreçte yukarıda bahsedilen Kararda bir değişiklik yapılmadığı sürece 2025 yılı mali tablolarına da Bankacılık Düzenleme Denetleme Kurulu Kararı gereği enflasyon düzeltmesi uygulanmayacaktır.

16.12.2023 tarihli ve 32401 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliğin (Sıra No: 85) “Enflasyon düzeltmesi işlemleri” başlıklı 5’inci maddesinin beşinci fıkrasında mali kuruluşlara yatırılan sermayeler hesabı ile mal ve hizmet üreten kuruluşlara yatırılan sermayeler hesabının enflasyon düzeltmesi işlemlerinin, ilgili kuruluşların enflasyon düzeltmesi işlemleri esas alınarak yapılacağı, bu kuruluşlarca yapılan enflasyon düzeltmesi işlemlerine ilişkin belgelerin, genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri için Bakanlığa; kapsama dahil diğer kamu idareleri için ilgili kamu idaresine gönderileceği, ilgili kamu idaresinin muhasebe birimi sermaye hareketlerine ilişkin bu belgeleri esas alarak muhasebeleştirme işlemlerini yapacağı, enflasyon düzeltmesi ve sermaye hareketlerine ilişkin kuruluştan alınan belgelerin bir nüshasının muhasebeleştirme belgesine ekleneceği ifade edilmiştir.

6107 sayılı İller Bankası Anonim Şirketi Hakkında Kanun’un 4’üncü maddesinde Bankanın ortaklarının il özel idareleri ve belediyeler olduğu, sermaye tavanına ulaşıncaya kadar Bankanın ödenmiş sermayesine 2/7/2008 tarihli ve 5779 sayılı İl Özel İdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanuna göre her ay Maliye Bakanlığı ve İller Bankası tarafından dağıtılacak vergi gelirleri paylarının toplamı üzerinden aylık olarak yüzde iki oranında kesilecek miktarların ekleneceği ifade edilmiştir.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin 240 Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabını düzenleyen 178’inci maddesinde bu hesabın, kanuni yetkilere dayanılarak mali kuruluşların sermayesine iştirak edilen tutarlar ve bu sermaye tutarlarının işletilmesinden doğan kar ve zararlar, bütçeye iade olunan tutarlar ile bu kuruluşlara ikrazen verilen ve mahsup edilen tutarların izlenmesi için kullanılacağı ifade edilmiştir.

Mezkur Yönetmelik’in “Hesabın işleyişi” başlıklı 180’inci maddesinde ödeneğine dayanılarak nakden verilen sermayenin bir taraftan 240 Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabına borç, 103-Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri veya ilgili diğer hesaplara alacak; diğer taraftan 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedileceği ifade edilmiştir.

İller Bankası Anonim Şirketinin resmî web sitesinden, kurumun yetkililerine tanımlanmış kullanıcı bilgileri ile ulaşılan kayıtlara göre, 2007 yılından itibaren 2024 yılı sonuna kadar İller Bankası Anonim Şirketinin sermayesine katılım payı olarak Belediyenin genel bütçe vergi gelirlerinden alacağı paydan İller Bankasınca toplam 42.033.429,85 TL kesinti yapılmıştır. Ancak Belediyece, 2024 yılı sonunda düzenlenen mali tablolarda, 240 Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabında 98.515.786,34 TL bakiye yer almaktadır. Söz konusu farklılık aslında yapılmaması gereken enflasyon düzeltmesi işleminin muhasebeleştirilmesi ile yıl içerisinde personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı kapsamında Belediyenin personel şirketine ödediği hakedişin muhasebeleştirilmesinde 630 Giderler hesabı yerine 240 Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabının kullanılmasından kaynaklanmaktadır.

Bunun yanında 2024 yılı içerisinde sermaye paylarına ilişkin olarak yapılan yevmiyelerin incelenmesinde sermaye payı olarak kesilen tutarlara ilişkin bütçe hesaplarının hatalı kullanıldığı, kesilen sermaye payı kadar olan tutarların 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak şeklinde kaydedilmesi gerekirken, 805-Gelir Yansıtma Hesabı borç, 800 Bütçe Gelirleri Hesabı alacak şeklinde kaydedildiği görülmüştür.

2024 Yılı Mahalli İdareler Detaylı Hesap Planında da yer aldığı üzere ilgili ortaklık paylarının bütçe hesapları yönünden 830.05.08.09.51 kodlu hesaba kaydının yapılması gerekmektedir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; 240 nolu hesabın düzeltildiği ve 2025 yılında eleştiriler doğrultusunda işlem yapılacağı ifade edilmiştir.

Ancak söz konusu işlemler inceleme döneminde yer alan hatalı muhasebe kayıtlarını değiştirmemekte ve bulgu konusu husus devam etmektedir.

Sonuç olarak mali kuruluşlara yatırılan sermaye tutarının İller Bankası tarafından kesilen ortaklık payı ile eşit olacak şekilde uyumlaştırılmasının yapılması, söz konusu hesaba hesabın kullanım amacı dışındaki diğer ödemelerin dahil edilmemesi ve ortaklık paylarının bütçe hesapları bakımından doğru hesaplara kaydının yapılması gerekmektedir.