Sayıştay, KİK, Yargıtay ve Danıştay Kararları, Bakanlık Görüşleri

"); pri.document.close(); pri.focus(); pri.print(); pri.close(); }

ÖZET: Hizmet alımı ihalelerinde rekabetin yeterince sağlanamadığı ve bakım onarım ihalelerinde iş süresinin etkin bir şekilde belirlenemediği tespit edilmiştir. 2024 yılı Sayıştay Denetim Raporları, pazarlık usulüyle gerçekleştirilen ihalelerde, yalnızca yaklaşık maliyetin belirlenmesi için fiyat alınan firmaların davet edilmesinin, rekabeti olumsuz etkilediğini göstermektedir. Örneğin, “Merkezi Derslik Binası Uygulama Projeleri” için yapılan piyasa araştırmasında, firmaların teklifleri birbirine oldukça yakın olup, bu durum firmaların yaklaşık maliyeti tahmin edebilme yeteneğini ortaya koymaktadır. Ayrıca, bakım onarım işlerinde, işin süresinin belirlenmesinde öngörülebilir nedenlerin dikkate alınmadığı görülmektedir.

Bakım onarım işlerinde, iş süresinin belirlenmesinde yaşanan sorunlar, özellikle sınav günleri gibi öngörülebilir durumların ihale aşamasında dikkate alınmamasıyla ilişkilidir. Örneğin, “Kınıklı Yerleşkesi Muhtelif Binalarda Bakım ve Onarım Yapılması İşi”nde, iş süresinin uzatılması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Ancak, bu tür durumların önceden planlanmaması, kaynakların etkin kullanılmasını ve rekabetin sağlanmasını olumsuz etkilemektedir.

Sonuç olarak, yaklaşık maliyetin gizliliğinin korunması ve rekabetin sağlanması açısından, ihalelere davet edilecek firmaların çeşitlendirilmesi ve bakım onarım işlerinde iş sürelerinin belirlenmesinde sınav takvimlerinin dikkate alınması gerekmektedir. Bu önlemler, ihale süreçlerinin daha şeffaf ve rekabetçi olmasına katkı sağlayacaktır.

BULGU: Hizmet Alımı İhalelerinde Rekabetin Yeteri Kadar Sağlanamaması; Bakım Onarım İhalelerinde İşin Süresinin İhale Öncesi Süreçte Etkin Bir Şekilde Belirlenememesi

2024 Yılı Sayıştay Denetim Raporları – Üniversite

Pazarlık usulü ile ihale edilen muhtelif proje, zemin etüdü ve ihale dosyası hazırlama hizmet alımı ihalelerine, sadece yaklaşık maliyetin belirlenmesi için fiyat alınan firmaların ihaleye davet edilmeleri sebebiyle, yaklaşık maliyetin gizliliği ve ihalede rekabetin sağlanması kuralının olumsuz etkilendiği, ayrıca bazı bakım ve onarım işi ihalelerinde ön görülebilir (sınav günleri gibi) nedenler gerekçe gösterilerek süre uzatımı verildiği tespit edilmiştir.

Yaklaşık Maliyetin Belirlenmesine İlişkin Uygulamalar

Örnek-1; “Merkezi Derslik Binası Uygulama Projeleri ve İhale Dosyası Hazırlama Hizmet Alımı İşi” için yapılan piyasa araştırması ve ihale kararı;

Yaklaşık maliyetin belirlenmesi için A Firmasından 1.400.000 TL, B Firmasından 1.415.000 TL, C Firmasından 1.430.000 TL fiyat alınmıştır. İdarece üç fiyatın ortalaması alınarak yaklaşık maliyet 1.415.000 TL olarak belirlenmiştir. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21/f maddesine göre pazarlık usulü ile yapılan ihaleye aynı firmalar davet edilmiş ve A Firması 1.390.000 TL, B Firması 1.400.000 TL, C Firması 1.415.000 TL teklifte bulunmuştur. Alınan teklifler değerlendirilerek, iş A Firmasına ihale edilmiştir.

Anlaşılacağı üzere, firmaların ihale için verdikleri teklif fiyatların hem birbirine çok yakın olması hem de teklif fiyatların yaklaşık maliyet için verdikleri fiyatların çok az (10.00015.000 TL) altında olması durumu; firmaların birbirinin teklif ettiği fiyatları ve idarece belirlenen yaklaşık maliyeti kolaylıkla tahmin ettiğini ortaya koymaktadır.

Örnek-2: “Diş Hekimliği Fakültesi Uygulama Hastanesi Avan Proje ve Zemin ve Temel Etüt ve Proje Raporları Hazırlama İşi” için yapılan piyasa araştırması ve ihale kararı;

Yaklaşık maliyet için; A Firması 1.970.000 TL, B Firması 1.990.000 TL, C Firması 2.150.000 TL fiyat teklifinde bulunmuştur. İdarece üç teklifin ortalaması alınarak 2.036.666 TL olarak yaklaşık maliyet belirlenmiştir. 4734 sayılı Kanun’un 21/f maddesine göre pazarlık usulü ile yapılan ihaleye yine aynı firmalar davet edilmiş ve sadece A Firması 1.970.000 TL fiyat teklifinde bulunmuş, daha sonra ikinci teklif alınmış ve iş 1.950.000 TL’ye ihale edilmiştir. Görüleceği üzere, A Firması yaklaşık maliyetin belirlenmesi için vermiş olduğu fiyatın aynısını davet edildiği ihalede de teklif fiyat olarak vermiştir. Bu durum, yapılan bu ihalede de yaklaşık maliyetin firma tarafından kolaylıkla tahmin edildiğini göstermektedir.

Mevcut uygulamaların, 4734 sayılı Kanun’un “Temel ilkeler” başlıklı 5 inci maddesinde belirtilen, ihalelerde rekabeti sağlanması ilkesi ile “Bilgi ve belgeleri açıklama yasağı” başlıklı 61 inci maddesinde belirtilen yaklaşık maliyetin ifşa edilmeme kurallarını olumsuz etkilediği değerlendirilmiştir.

Bakım ve Onarım İşlerinde Süre Uzatımına İlişkin Uygulamalar

Sözleşme Bedeli 7.046.296,00 TL, iş yeri teslim tarihi 24.10.2023, işin bitiş tarihi 21.04.2024 (180 takvim günü) olan “Kınıklı Yerleşkesi Muhtelif Binalarda Bakım ve Onarım Yapılması İşi”ne ait ihale dosyası ve hakkedişlerinin incelenmesi;

İdarece, yaklaşık maliyet metraj ve icmal cetveline göre 22 farklı mekânda bulunan toplam 336 kalem inşaat, tesisat ve elektrik bakım ve onarım işi için yaklaşık maliyet belirlenerek ihaleye çıkılmıştır.

İşin yapımı sürecinde toplam 5 defa imalat değişikliğine gidilerek, sözleşme bedeli 7.046.296,00 TL olan İş’de 4.532.512,00 TL (%64) tutarında iş artışı, 3.296.196,00 TL (%46) tutarında iş eksilişi gerçekleşmiştir. Görüleceği üzere ihaleye çıkarılan iş kalemlerinde uygulama sürecinde ortalama %55 oranında değişikliğe gidilmiştir. İş kaleminin çokluğu ve yapım mekanlarının fazlalığı dikkate alındığında %20 oranında sapmalar makul karşılanabilmekte, ancak öngörülene göre bu kadar yüksek sapma göstermesinin makul olmadığı, bu durumun aynı zamanda kaynakların etkin kullanımını ve ihalelerde rekabetin sağlanmasını da olumsuz etkilediği değerlendirilmiştir.

Yine aynı Bakım ve Onarım İşiyle ilgili olarak, yapılan ara sınav, bütünleme, final ve ÖSYM tarafından yapılan sınav günleri yerleşke içerisinde gürültü olmaması ve sınav güvenliği için inşaat çalışması yapılmadığı gerekçesiyle 16.04.2024 tarihinde 60 gün, 13.06.2024 tarihinde 18 gün ek süre verilmiştir.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 29 uncu maddesi gereğince; sınav günlerinin idarenin sözleşmenin ifasına ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmemesi (yer teslimi, projelerin onaylanması, iş programının onaylanması, ödenek yetersizliği gibi) kapsamında değerlendirilemeyeceği gibi öngörülemeyen durumlar nedeniyle iş artışının zorunlu olduğu hallerde ilave işin gerektirdiği ek süre kapsamında da değerlendirilmesi mümkün değildir.

İhale konusu işin süresi belirlenirken, işin gerçekleştirileceği Üniversite kampüsünde her yıl tekrarlayan toplu sınavların yapıldığı bilinmektedir. Ayrıca, bakım ve onarım işi 22 ayrı mekânda yürütülmekte olup, aynı anda bu mekanların tümünde sınav yapılmamaktadır.

Bu itibarla, belirtilen olumsuzlukların yaşanmaması için Üniversite kampüsünde gerçekleştirilen yapım, bakım ve onarım işleri için ihale aşamasında süre belirlenirken, öngörülebilen ve her yıl tekrarlayan sınav günlerinin mutlaka dikkate alınması gerekmektedir.

Kamu İdaresi cevabı;

a) Yaklaşık maliyetin belirlenmesi için ilgili Yönetmelik gereğince, piyasadan fiyat araştırması yapılarak temin edilen fiyatların aritmetik ortalamasının esas alındığı; söz konusu firmaların birbirleri ile iletişimleri olmadığı, birbirlerinin verecekleri teklifleri bilmedikleri veya yaklaşık maliyet oluşturduktan sonra aynı teklifi vermeme ihtimalleri de düşünüldüğünden yaklaşık maliyetin gizliliği açısından bir sorun olmayacağı ifade edilmiştir.

Yapılan değerlendirme; fiyat alınması ve bu fiyatların ortalaması alınarak yaklaşık maliyetin belirlenmesinde mevzuata aykırılık bulunmadığı, ancak yaklaşık maliyet için fiyat alınan aynı firmaların ihaleye davet edilmeleri ve bu firmaların da daha önce yaklaşık maliyet için verdikleri fiyatın küçük bir miktar altında teklif gerçekleşmesi; yaklaşık maliyetin tahmin edildiğini ve bu durum ise ihalelerde rekabetin sağlanamadığını ve yaklaşık maliyetin gizliliğinin korunamadığını göstermektedir.

b) Söz konusu işin kapsamlı olması nedeniyle uygulamada çeşitli ihtiyaçların ve zorunlu durumların ortaya çıkması nedeniyle çok sayıda değişikliye gidildiği, özellikle bazı mekanik imalatlarda meydana gelen azalışın temel nedeninin KABEV Projesi kapsamında bazı enerji verimliliği uygulamalarının üniversitede eş zamanlı olarak yürütülmesi nedeniyle Proje kapsamında yürütülen uygulamalarla çakışan bazı mekanik iş kalemlerinin programından çıkarıldığı veya revize edildiği belirtilmiştir.

Yapılan değerlendirme; iş kalemlerindeki eksilişlerin büyük bir bölümünün mekanik imalatlardan oluşması ve bunun da KABEV Projesinden kaynaklanması nedeniyle verilen cevap yeterli görülmüş olup, bu hususun bulgudan çıkarılmasına karar verilmiştir.

Süre uzatımı konusuyla ilgilirilen cevapta ise; Üniversite kampüsünde her yıl rutin olarak yapılan YKS, KPSS, DGS gibi merkezolmadığıi sınav uygulamaları ve ara sınav, final sınavı gibi akademik takvim dahilinde yapılan sınavlar sırasında, sınav güvenliği ve sınav sessizliği ilkeleri doğrultusunda çalışmaların geçici durduğu bu dönemlerin süre uzatımı ile telafi edilmesi gerektiği düşünülerek yükleniciye bu doğrultuda ek süre verildiği ifade edilmiştir.

Yapılan değerlendirme; belirtilen nedenlerden dolayı işin durdurulması ve durdurulan süre kadar ek süre verilmesi bulgumuzun esas konusu olmadığı, esas konunun bilinen ve her yıl düzenli olarak tekrarlanan sınav günlerinin ihale dokümanlarına yansıtılmaması ve bu süreler dikkate alınarak işin süresinin belirlenmemiş olmasıdır.

Sonuç itibariyle; yaklaşık maliyetin gizliliğinin korunması, rekabetin sağlanması ve mevzuata uyum bakımından; pazarlık usulüyle temin edilen proje, zemin etüdü ve ihale dosyası hazırlama hizmet alımı ihalelerine yaklaşık maliyetin belirlenmesi için fiyat teklifi alınan firmaların dışında başka firmaların da davet edilmesi; bakım ve onarım işlerinde uygulama sürecinde işin süresiyle ilgili sorunlar yaşanmaması için Üniversite bünyesinde yapılacak işlerde sınav takvimi dikkate alınarak işin süresinin belirlenmesi gerekmektedir.