Genel sağlık sigortası prim borcunun silinmesi talebi (KDK)

T.C. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

(OMBUDSMANLIK)

SAYI : 2025/1535-S.25.2359

BAŞVURU NO : 2024/11181

KARAR TARİHİ : 12.02.2025

RET KARARI

SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞI

BAŞVURUYA KONU İDARE :

BAŞVURUNUN KONUSU : Genel sağlık sigortası prim borcunun silinmesi talebi hakkındadır.

BAŞVURU TARİHİ : 09.09.2024

I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ

1. Başvuran, 07.12.2022-07.01.2024 tarihleri arasında tarafına genel sağlık sigortası prim borcu tahakkuk ettirildiğini, tarafına çıkartılan Genel Sağlık Sigortası (GSS) prim borcunun çıkarıldığı 07.12.2022-

07.01.2024 döneminde gelirinin olmadığını iddia ederek tarafına çıkarılan GSS prim borcunun ve faizinin

terkinini talep etmektedir.

II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI

2. Başvuranın Kurumumuza ilettiği ilk başvurusu olan 2024/6666 nolu dosya kapsamında Sosyal

Güvenlik Kurumu Başkanlığı Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü tarafından iletilen cevap yazısı ve

eklerinde özetle:

2.1. Başvuranın 07.12.2022 tarihinde 25 yaşını doldurmuş olduğu ve hem başka bir kapsamda genel sağlık sigortalısı olmadığı hem de genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişisi olmaması nedeniyle

“07.12.2022” tarihinde Kanun’un 60’ıncı maddesinin (g) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı olarak re’sen tescil edildiği, sigortalı olarak çalışmaya başladığı 08.01.2024 tarihinden bir gün öncesinde de bu kapsamdaki sigortalılığının sonlandırıldığı, bu sebeple 07.12.2022-07.01.2024 tarihleri arasında genel sağlık sigortası prim borcu tahakkuk ettirildiği, 2.2. 13.06.2024 tarihi itibarıyla “07.12.2022-07.01.2024” tarihlerini kapsayan tecil için hesaplanan genel sağlık sigortası prim borcu 4.517,87 TL asıl, 1.530,21 TL gecikme cezası ve gecikme zammı olmak üzere toplam 6.048,08 TL olduğu, 2.3. Başvurucunun SGK’ ya şahsen başvuru yaptığında, bahse konu borcun bakmakla yükümlü olunan kişi statüsünün bitmesi sebebiyle 25 yaşından itibaren resen tescil edildiği bildirilerek, konuya ilişkin gönderilen Ek-1 tebligat belgesinin, 7201 sayılı Kanun’a istinaden PTT aracılığıyla muhtara tebliğ edildiği ve geçerli bir tebliğ olduğunun bildirildiği,

İfadelerine yer verilmektedir.

3. Kurumumuzun bilgi-belge talebine yönelik Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığından alınan

07.10.2024 tarihli ve – – sayılı cevabi yazı ve eklerinde özetle;

3.1. Başvuranın genel sağlık sigortası (GSS) tescil kayıtlarının Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma

Vakıfları (SYDV) tarafından yapılan gelir testi sonucuna göre güncellenebileceği, Ancak, ilgili Yönetmelik gereği SYDV; gelir testi yapılmadan farklı kapsama geçmiş (sigortalı olarak çalışmaya başlamış, emekli olmuş vb.) kişiler için gelir testi yapılamadığı, başvuranın herhangi bir kapsamda genel sağlık sigortası bulunmaması ya da bakmakla yükümlü olunan kişi kapsamında olmaması nedeniyle 5510 sayılı Kanun’un 60’ıncı maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında genel sağlık sigortası tescilinin yapılmasının kanuni bir zorunluluk olduğu ifade edilmektedir.

4. Kurumumuzun bilgi-belge talebine yönelik Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Strateji Geliştirme

Başkanlığından alınan ve Kurum kayıtlarımıza 11.10.2024 tarihinde giren – – sayılı cevabi yazı ve eklerinde özetle; 4.1. Genel Sağlık Sigortası (GSS) kapsamında gerçekleştirilen gelir testi iş ve işlemlerine ilişkin olarak, Bakanlığın ve SYD Vakıflarının sorumluluklarının; kanuni kapsam dâhilindeki kişilere gelir testi yapılması, yenilenmesi ve bu testlerine yapılan itirazların değerlendirilmesi ile sınırlı olduğu, GSS tescilinin yapılması, prim salınması, tarh, tahakkuk ve tüm tebligat işlemleri Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) uhdesinde bulunduğu, 4.2. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı sosyal yardımlar bilgi sistemi olan Bütünleşik Sosyal Yardım

Bilgi Sistemi (BSYBS) üzerinden adına yapılan sosyal güvence incelemesinde kişinin

“Emekli Sandığı Çalışan” türünde sigortalı olduğu, “4/c Yeni Çalışanlar” tescil kapsamında “Müstehaktır, provizyon alabilir” durumda olduğu anlaşıldığından adı geçene gelir tespitine ilişkin işlem tesis edilmesinin hâlihazırdaki mevzuat gereği mümkün bulunmadığı, 4.3. Mevzuat gereğince genel sağlık sigortalısı ya da genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsünde olmayanların ile genel sağlık sigortalılığı ya da genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsü sona eren kişilerin, SGK tarafından 5510 sayılı Kanun’un 60/g bendi kapsamında re’sen tescil edildiği, 4.4. İlgili mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere; gelir testi yapılması gereken hedef kitlenin, genel sağlık sigortalısı ya da genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsünde olmayanlar ile genel sağlık sigortalılığı ya da genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsü sona erenler olduğu anlaşılmakta olup Yönetmelik ve Genelge hükümleri gereğince ilgili SYD Vakıfları tarafından gerçekleştirilen GSS kapsamında gelir testi işlemleri, 5510 sayılı Kanun’un 60’ıncı maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi ile aynı Kanun’un (g) bendi kapsamında tescil edilen kişiler için uygulanmakta olduğu, 4.5. Öte yandan hâlihazırda yer alan mevzuat hükümlerinde değişiklik yapılsa da sigortalı olan bir kişiye geçmiş dönem 60/g borçlarına istinaden SYD Vakfı tarafından yapılacak gelir testi, teknik sebepler dâhilinde kişinin başvuru tarihi itibarıyla güncel gelir/gider durumuna göre gerçekleştirilebilecek olup müracaatçının SGK tarafından tescil edildiği geçmiş dönemki gelir/gider durumuna göre bir gelir testi uygulaması yapılamayacağı, Açıklamalarına yer verilmiştir.

III. İLGİLİ MEVZUAT

5. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74 üncü maddesinde, “…Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler…” hükmüne, 6. 14/6/2012 tarih ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun “Kurumun Görevi” başlıklı

5 inci maddesinin birinci fıkrasında; “Kurum, idarenin işleyişiyle ilgili şikayet üzerine, idarenin her türlü

eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.” hükmüne, 7. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun; 7.1. 60’ıncı maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendinde, “Harcamaları, taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan hakları da dikkate alınarak, Kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilecek aile içindeki geliri kişi başına düşen aylık tutarı asgari ücretin üçte birinden az olan vatandaşlar ile gelir tespiti yapılmaksızın genel sağlık sigortalılığı ya da bakmakla yükümlü olduğu kişi bulunmayan Türk vatandaşlarından 18 yaşını doldurmamış çocuklar,” 60’ıncı maddesinin birinci fıkrasının (g) bendinde, “Yukarıdaki bentlerin dışında kalan ve başka bir ülkede sağlık sigortasından yararlanma hakkı bulunmayan vatandaşlar,… genel sağlık sigortalısı sayılır.” 7.2. 61’inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinde, “(g) bendinde sayılanlar; diğer bentlere göre genel sağlık sigortalısı olmadıkları veya diğer bentlere göre genel sağlık sigortasından yararlanma haklarının sona erdiği tarihten itibaren bu bent kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılırlar ve Kurumca resen tescil edilirler.” 7.3. 79’uncu maddesinin birinci fıkrasında, “Kısa ve uzun vadeli sigortalar ile genel sağlık sigortası için, bu Kanunda öngörülen her türlü ödemeler ile yönetim giderlerini karşılamak üzere Kurum prim almak, ilgililer de prim ödemek zorundadır.” 7.4. 92’nci maddesinin birinci fıkrasında, “Kısa ve uzun vadeli sigorta kapsamındaki kişilerin sigortalı ve genel sağlık sigortalısı olması, genel sağlık sigortası kapsamındaki kişilerin ise genel sağlık sigortalısı olması zorunludur.”

Hükümlerine yer verilmektedir.

IV. KAMU DENETÇİSİ SN. ABDULLAH CENGİZ MAKAS’ IN KAMU BAŞDENETÇİSİ’NE

ÖNERİSİ

8. Kamu Denetçisi tarafından yapılan inceleme ve araştırma neticesinde; başvuranın iddiaları, İdarenin konu ile ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirilerek hazırlanan “Ret

Karar Önerisi” Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.

V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE

A. Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Yönünden Değerlendirme 9. Başvuran özetle, Genel Sağlık Sigortası borcunun silinmesini talep etmektedir.

10. İlgili mevzuat gereğince genel sağlık sigortalısı ya da genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsünde olmayanlar ile genel sağlık sigortalılığı ya da genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsü sona eren kişilerin, SGK tarafından 5510 sayılı Kanun’un 60/g bendi kapsamında kanuni bir sorunluluk olarak re’sen tescil edildiği, bu itibarla, ilgili idarelerden temin edilen

bilgi ve belgelerin tetkiki neticesinde, başvuranın 07.12.2022 tarihinde 25 yaşını doldurduğu ve 07.12.2022-07.01.2024 tarihleri arasında sosyal güvenlik kaydı bulunmadığı dönemler için tarafına Genel sağlık sigortası prim borcu çıkarıldığı görülmektedir.

11. Bu bağlamda uyuşmazlığın başvurana çıkarılan genel sağlık sigortası borcunun terkin edilip edilemeyeceği noktasında düğümlendiği görülmektedir.

12. Kurumumuzca yapılan değerlendirme neticesinde; başvuru konusu hakkında daha önceden kurumumuza iletilen 2024/114, 2024/11566 vs. dosyalarda verilmiş olan emsal kararlar ışığında başvuranın genel sağlık sigortası borcunun silinmesi talebinin, 5510 sayılı Kanun’un 92’nci ve 60’ıncı maddeleri gereğince uyarınca genel sağlık sigortası kapsamındaki kişilerin genel sağlık sigortalısı olması ve bu kişilerin genel sağlık sigortası primi ödemesinin zorunlu olması nedeniyle başvuranın herhangi bir sosyal güvencesinin bulunmadığı dönemlerde gerçekleştirilen genel sağlık sigortası tescili ve adına tahakkuk ettirilen genel sağlık sigortası prim borcunun silinmesinin reddi işleminde idarenin ilgili mevzuat çerçevesinde hukuken geçerli ve kabul edilebilir bir sebep dışında başka bir sebebe dayanmadığı görülerek hukuka aykırılık tespit edilemediğinden başvurunun reddine karar verilmesi gerektiği kanaatine varılmıştır.

B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme 13. Günümüzde demokratik, modern ve katılımcı yönetim anlayışında idarelerden sadece hukuka uygun olarak hareket etmeleri değil aynı zamanda iyi yönetişim ilkelerine uygun işlem tesis etmeleri de beklenmektedir.

14. İyi yönetim ilkelerine 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu

Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 6’ncı maddesinde yer verilmiş olup, idareden istenilen bilgi ve belgelerin süresi içinde ve gerekçeli olarak

Kurumumuza gönderildiği tespit edilmiştir.

VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA

15. 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 21’inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca, bu Ret

Kararının başvurana tebliğ tarihinden itibaren, ilgili idare işlemine karşı (varsa) dava açma süresinden kalan süre işlemeye devam edecek olup Kayseri İş Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.

VII. KARAR

Açıklanan gerekçelerle, BAŞVURUNUN REDDİNE; Kararın BAŞVURANA ve SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞINA tebliğine, Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi.

Mehmet AKARCA

Kamu Başdenetçisi