Evlenme izin belgesi düzenleme uygulamasında bilgi edinilmesi ve uygulama farklılıklarının ortadan kaldırılması talebi (KDK)

T.C. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

(OMBUDSMANLIK)

SAYI : 2025/1337-S.25.2043

BAŞVURU NO : 2024/11850

KARAR TARİHİ : 07.02.2025

TAVSİYE KARARI

BAŞVURUYA KONU İDARE : GAZİOSMANPAŞA BELEDİYE BAŞKANLIĞI

BAŞVURUNUN KONUSU : Başvuranın, evlenme izin belgesi düzenleme ve evlenme izin belgesiyle yapılan nikah müracaatlarının sonuçlandırması, bilgi edinilmesi ve uygulama farklılığının ortadan kaldırılması talebi hakkındadır.

BAŞVURU TARİHİ : 25.09.2024

I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ

1) Kurumumuza tarafından yapılan başvuru dilekçesinde yer alan hususlarda özetle; nişanlısı

ve eş adayının İstanbul ili Gaziosmanpaşa ilçesinde ikamet ettiği ve devlet memuru olarak görev yaptığı, tarafının ise Aydın ili Efeler ilçesinde ikamet ettiği ve serbest avukatlık yaptığı, eş adayı ile beraber 2025

Şubat ayında nikâh yapmayı planlamakta oldukları, ancak nikâhın nerede yapılacağının tam olarak netlik kazanmadığı, bu nedenle 10.09.2024 tarihinde eş adayının ikamet ilçesi olan Gaziosmanpaşa Belediye

Başkanlığının ilgili yerine tüm belgelerini tamamlayarak “evlenme izin belgesi” almak üzere başvuru yaptıkları, görevliler tarafından evlenme izin belgesi verme uygulamasının kaldırıldığı, nikâhın yapılacağı belediyeye başvuru yapılması gerektiğinin söylendiği, bunun nedeninin ise İçişleri Bakanlığı tarafından gönderilen 2020 yılındaki genelge olduğunun belirtildiği iddia ve ifade edilerek evlenme izin belgesi talebi müracaatlarının alınarak evlenme izin belgesi düzenleme ve evlenme izin belgesiyle yapılan nikâh müracaatlarının sonuçlandırması, bilgi edinilmesi ve uygulama farklılığının ortadan kaldırılması talep edilmektedir.

II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI

2) Kamu Denetçiliği Kurumumuzca verilecek karara esas olmak üzere başvuru belgesinde yer alan talebin

karşılanabilmesi ve eğer mümkünse ilgili idare ile başvurucu arasında muhtemel bir dostane çözümün tesisi amacı ile 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu hükümleri uyarınca inceleme ve araştırma gerçekleştirilmiştir. 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun “Bilgi ve belge istenmesi” başlıklı

18’inci madde hükmü uyarınca Gaziosmanpaşa Belediye Başkanlığından ve diğer belediyelerin uygulama örnekleri hakkında bilgi almak maksadıyla Türkiye Belediyeler Birliği Başkanlığından bilgi ve belge talebinde bulunulmuştur.

2.1) Gaziosmanpaşa Belediye Başkanlığının 11.11.2024 tarihli ve sayılı cevabi yazısında özetle;

İdarelerinde evlendirme şefliğince yürütülen evlendirme işlemlerinde başvuranlar tarafından istenildiği takdirde Evlendirme Yönetmeliğinin 22’nci maddesinde belirtilen evlenme izin belgesinin düzenlediği, bu belgeyi alan çiftlerin yurt içinde ve yurt dışında evlendirmeye yetkili makam huzurunda ayrıca bir dosya düzenlenmesine lüzum kalmaksızın evlilik akdi kurulabilmekte iken İçişleri Bakanlığı Nüfus ve

Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen 29.12.2020 tarihli ve 140591 sayılı evlendirme işlemleri konulu genelgenin tüm evlendirme memurluklarına gönderildiği,

2.1.1) Söz konusu genelge hükümleri incelendiğinde; vatandaşların bulunduğu yerde nüfus işlemlerinin

sonuçlandırılmasına yönelik çalışma yürütüldüğü, bu çalışma neticesinde evlendirme işlemlerinin asli unsuru niteliğinde olan kişilerin evlenmelerine engel hallerinin bulunup/bulunmamasının Merkezi Nüfus

İdaresi Sistemi (MERNİS) ve Kimlik Paylaşım Sistemi (KPS) üzerinden tespit edildiği, evlendirme memurlukları tarafından evlenme ehliyet belgesi ve evlenmeye ilişkin diğer belgelerin düzenlendiği,

2.1.2) Söz konusu hususun kişilerin yerleşim yeri adresine bağlı kalmaksızın işlemlerinin yürütülmesine

imkân tanıdığı, günümüzde özellikle iletişim, ulaşım, şehir içi ve şehirlerarası nüfus hareketliliği göz önüne alındığında, kişilerin bulunduğu yer evlendirme memurluğuna müracaat ederek evlenme işlemlerinin yapılmasında herhangi bir sakınca görülmediği,

2.1.3) Bu sebeple, kamu idarelerinin hizmet sunum süreçlerinin kolaylaştırılması, vatandaşa yönelik hizmet

yüklerinin azaltılması, hizmete erişimin hızlı ve etkili hale getirilmesi için evlenecek kişilerin yerleşim yeri ve diğer adres şartı aranmaksızın, evlenme müracaatlarının herhangi bir evlendirme memurluğu tarafından yapılması, evlenme işlemlerinin de bu evlendirme memurluğu tarafından yürütülmesi gerektiğinin anlaşıldığı,

2.1.4) Yerleşim yeri adresi farklı il veya ilçelerde bulunan vatandaşlar açısından zorluklar yaşanmasına ve

gerçeğe aykırı adres beyanında bulunulmasına neden olmamak adına, her bir vatandaşın evlenme işlemlerini gerçekleştirmek istediği evlendirme memurluğu tarafından evlenme müracaatının yapılması gerektiği düşüncesiyle, söz konusu müracaat sahibi başvuranda da olduğu gibi, bu talep ile gelen vatandaşlara evlenme izin belgesi düzenlenmediği, evlendirme memurlukları tarafından ikamet şartı aranmaksızın müracaat eden vatandaşların tüm evlenme işlemlerinin yürütüldüğü,

2.1.5) Evlenme Yönetmeliğinin 18’inci madde hükmü doğrultusunda evlenme işlemlerinde çiftlerin veya

vekillerinin birlikte başvurmasının istenildiği ifadelerine yer verilmiştir.

2.2) Kurumumuzun bilgi belge talep yazısına cevaben Türkiye Belediyeler Birliği Başkanlığının

11.11.2024 tarih ve sayılı cevabi yazısında özetle; 07.11.1985 tarihli ve 18921 sayılı Resmi Gazetede

yayımlanarak yürürlüğe giren Evlendirme Yönetmeliğinin 16’ncı maddesinde; birbiriyle evlenecek kadın ve erkeğin içlerinden birinin oturduğu yer evlendirme memurluğuna birlikte müracaat etmelerinin esas olduğu, 17’nci maddesinde, bunun mümkün olmaması halinde evlenecek kişinin müracaat işlemini vekil olarak atadığı kişi vasıtası ile de yürütebileceği, 18’inci maddesinde ise; müracaat usulüne değinilerek müracaatın kadın ve erkek veya onların vekillerince örneğine uygun olarak düzenlenmiş ve imza edilmiş olan beyanname ile yapılacağı, müracaat sırasında tarafların fotoğraflı nüfus cüzdanlarını göstermek zorunda oldukları ve fotoğraflı nüfus cüzdanının gösterilmediği takdirde evlendirme memurunun müracaatı

kabul edemeyeceği, müracaatın sözlü olarak da yapılabileceği, bu takdirde sözlü müracaatın evlendirme memuru huzurunda beyannameye geçirilerek taraflarca imzalanacağı ve evlendirme memurları tarafından da imzaların tasdik edileceğinin belirtildiği,

2.2.1) Evlenme izin belgesinin düzenlendiği Yönetmeliğin 22’nci maddesinde; dosyanın incelenmesine

engel bir hallerinin bulunmadığı ve belgelerinin de tam olduğu tespit edilen çiftlere istedikleri takdirde, beyannamenin izin belgesi bölümünün onaylanarak verileceği, böyle bir belgeyi alan çiftlerin yurt içinde ve yırt dışında evlendirmeye yetkili makam huzurunda, ayrıca bir dosya düzenlemesine lüzum kalmaksızın evlenebilecekleri ve bu belgenin verildiği tarihten itibaren altı ay süre ile geçerli olduğunun belgede de gösterileceğinin hüküm altına alındığı,

2.2.2) Evlendirme Yönetmeliği hükümleri ve İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel

Müdürlüğü tarafından düzenlenen 29.12.2020 tarihli ve 140591 sayılı evlendirme işlemleri konulu genelge birlikte değerlendirildiğinde; Evlendirme Yönetmeliği’nin 22’nci maddesinde düzenlenen evlendirme izin belgesi ile ilgili hükmün halen yürürlükte olduğu, evlenmek için başvuran çiftlere istedikleri takdirde, beyannamenin izin belgesi bölümünün onaylanarak verileceği, bahsi geçen genelge ile bu uygulamanın ortadan kaldırılmadığı, aksine vatandaşa yönelik hizmet yüklerinin azaltılması, hizmete erişimin daha hızlı ve etkili hale getirilmesi için evlenecek kişilerin yerleşim yeri ve diğer adres şartı aranmaksızın evlenme müracaatlarının herhangi bir evlendirme memurluğuna yapılması kolaylığı sağlandığı, dolayısıyla usulüne uygun evlenme müracaatı yapan ve evlenmelerinde bir engel bulunmayan çiftlere istemeleri halinde evlenme izin belgesi verilebileceğinin değerlendirildiği açıklamalarına yer verilmiştir.

III. İLGİLİ MEVZUAT

3) 18.10.1982 tarihli ve 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Dilekçe, Bilgi Edinme ve

Kamu Denetçisine Başvurma Hakkı” başlıklı 74’üncü maddesinde; “… Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan

Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler. … ” ,

4) 14.06.2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun “Kurumun Görevi”

başlıklı 5’inci maddesinin birinci fıkrasında; “Kurum, idarenin işleyişiyle ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.”,

5) 03.07.2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin Görev, Yetki ve

Sorumlulukları” başlıklı 14’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde; “Belediye, mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla; İmar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı; coğrafî ve kent bilgi sistemleri; çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık; zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans; şehir içi trafik; defin ve mezarlıklar; ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar; konut; kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor orta ve yüksek öğrenim öğrenci yurtları (Bu Kanunun 75’inci maddesinin son fıkrası, belediyeler, il özel idareleri, bağlı kuruluşları ve bunların üyesi oldukları birlikler ile ortağı oldukları Sayıştay denetimine tabi şirketler tarafından, orta ve yüksek öğrenim öğrenci yurtları ile Devlete ait her derecedeki okul binalarının yapım, bakım ve onarımı ile tefrişinde uygulanmaz.); sosyal hizmet ve yardım, nikâh, meslek ve beceri kazandırma; ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır…”, dördüncü fıkrasında; “Belediye hizmetleri, vatandaşlara en yakın yerlerde ve en uygun yöntemlerle sunulur…” ,

6) 25.04.2006 tarih ve 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun “Evlendirme Yetkisi” başlıklı 22’nci

maddesinde; “Bakanlık, evlendirme işlemlerinin nüfus ve vatandaşlık hizmetlerinin bütünlüğü içerisinde yürütülmesi için gereken her türlü tedbiri alır ve uygular.

Evlendirme memuru; belediye bulunan yerlerde belediye başkanı veya bu işle görevlendireceği memur, köylerde muhtardır. Bakanlık, il nüfus ve vatandaşlık müdürlüklerine, nüfus müdürlüklerine ve dış temsilciliklere, il ve ilçe müftülüklerine evlendirme memurluğu yetkisi ve görevi verebilir. Eşlerden birinin yabancı olması halinde evlendirmeye, (…) belediye evlendirme memurlukları ile nüfus müdürleri yetkilidir.”,

7) 22.11.2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun “Başvuru Makamı” başlıklı 134’üncü

maddesinde; “Birbiriyle evlenecek erkek ve kadın, içlerinden birinin oturduğu yer evlendirme memurluğuna birlikte başvururlar. Evlendirme memuru, belediye bulunan yerlerde belediye başkanı veya bu işle görevlendireceği memur, köylerde muhtardır.”,

7.1) “Yönetmelik” başlıklı 144’üncü maddesinde; “Evlenme işlemi, evlenme kütüğü, evlenmeye ilişkin

yazışma ve evlenme ile ilgili diğer konular yönetmelikle düzenlenir.”,

8) 28.03.2013 tarihli ve 28601 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği

Kurumu Kanununun Uygulanmasına ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’inin “Karar verme süresi” başlıklı 36’ncı maddesinde; “Kurum, inceleme ve araştırmasını şikâyet tarihinden itibaren en geç altı ay içinde sonuçlandırır…”,

9) 07.11.1985 tarih ve 18921 no.lu Resmi Gazetede yayımlanan Evlendirme Yönetmeliği’nin “Genel

Müdürlüğün Görev ve Yetkileri” başlıklı 3’üncü maddesinde; “Evlendirme işlemleri, İçişleri Bakanlığı

Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünce düzenlenir. Genel Müdürlük, evlendirme işlemlerinin

Medeni Kanun’la getirilen temel kurallara ve bu Yönetmelik esaslarına uygun olarak yürütülmesini sağlar, iş ve işlemleri düzenler, takip eder, denetler ve denetlettirir. Bu amaçla Genel Müdürlük, Bakan onayı ile gerekli tedbirleri alır ve uygulamasını sağlar.”,

9.1) “Evlendirme Memurluğunun Görev, Yetki ve Sorumlulukları” başlıklı 6’ncı maddesinde;

“Kendilerine ilgili makamlarca evlendirme yetki ve görevi verilen evlendirme memurluğunun, birbirleri ile evlenmek isteyen kadın ve erkeğin evlenmeye dair müracaatlarını kabul etmek, mevzuatın öngördüğü şekilde evlenme dosyasını hazırlamak, evlenmeyi yapmak, aile cüzdanı düzenleyip vermek, evlenmenin nüfus kütüklerine tescilini sağlamak, evlenme kütüğü ve dosyalarını iyi bir şekilde muhafaza etmek, denetim yapmak isteyen yetkililere gerekli kolaylığı göstererek ve bu yetkililerce istenen kütük, dosya ve belgeleri denetime hazır halde bulundurmakla görevlidirler…”,

9.2) “Müracaat” başlıklı 16’ncı maddesinde; “Birbirleriyle evlenecek kadın ve erkeğin, içlerinden

birinin oturduğu yer evlendirme memurluğuna birlikte müracaat etmeleri esastır…”,

9.3) “Vekil Eliyle Müracaat” başlıklı 17’nci maddesinde; “Evlenecek kişi müracaat işlemini vekil

olarak atadığı kişi vasıtası ile de yürütebilir. Bunun için özel vekaletname düzenlenmesi ve bu vekaletnamede vekalet veren ile vekili ve evleneceği kişinin tam kimlikleri ile evlenme işlemlerinin yürütülmesi için verilmiş olduğunun açıkça belirtilmesi şarttır. Vekaletnamenin bir örneği evlenme dosyasına konulur.”,

9.4) “Müracaatta Usul” başlıklı 18’inci maddesinde; “Müracaat, kadın ve erkek veya onların

vekillerince örneğine uygun olarak düzenlenmiş ve imza edilmiş olan “beyanname” ile yapılır. Müracaat

sırasında taraflar fotoğraflı nüfus cüzdanlarını göstermek zorundadırlar. Fotoğraflı nüfus cüzdanı gösterilmediği takdirde evlendirme memuru müracaatı kabul etmez. Müracaat sözlü olarak da yapılabilir.

Bu takdirde sözlü müracaat evlendirme memuru huzurunda beyannameye geçirilerek taraflarca imzalanır.

Evlendirme memurları tarafından da imzalar tasdik edilir. Evlenme bildirimi de yazılı hale getirilmediği sürece diğer işlemlere başlanılamaz.”,

9.5) “Evlenme İzin Belgesi” başlıklı 22’nci maddesinde; “Dosyanın incelenmesi sonucunda

evlenmelerine engel bir hallerinin bulunmadığı ve belgelerinin de tam olduğu tespit edilen çiftlere istedikleri takdirde, beyannamenin izin belgesi bölümü onaylanarak verilir. Böyle bir belgeyi alan çiftler, yurt içinde ve yurt dışında evlendirmeye yetkili makam huzurunda, ayrıca bir dosya düzenlenmesine lüzum kalmaksızın evlenebilirler. Belge, verildiği tarihten itibaren 6 ay süre ile geçerli olup, bu husus belgede de gösterilir. Bu belgeye dayanarak evlendirmeyi yapan yetkili makam, izin belgesini veren evlendirme memurluğuna, bu durumu 15 gün içinde bildirmekle görevlidir.” düzenlemelerine yer verilmiştir.

IV. KAMU DENETÇİSİ AV. FATMA BENLİ YALÇIN’IN KAMU BAŞDENETÇİSİ’NE ÖNERİSİ

10) Kamu Denetçisi tarafından, başvuranın iddiaları, idarenin konu ile ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat ve

tüm dosya birlikte değerlendirilerek hazırlanan “Tavsiye Karar Önerisi” Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.

V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE

A. Hukuka ve Hakkaniyete Uygunluk Yönünden Değerlendirme

11) Başvuran tarafından 1 no.lu paragrafta belirtildiği üzere özetle; evlenme izin belgesi talebi

müracaatlarının alınarak evlenme izin belgesi düzenleme ve evlenme izin belgesiyle yapılan nikâh müracaatlarının sonuçlandırması, bilgi edinilmesi ve uygulama farklılığının ortadan kaldırılması talep edilmektedir.

12) Evlenme işlemlerine ilişkin şartlar, hükümler ile başvuru koşulları Türk Medeni Kanunu’nda Evlilik

Hukuku içinde ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. Kanun’un 134’üncü maddesinde; birbiriyle evlenecek erkek ve kadın, içlerinden birinin oturduğu yer evlendirme memurluğuna birlikte başvuracakları, evlendirme memurunun belediye bulunan yerlerde belediye başkanı veya bu işle görevlendireceği memur, köylerde muhtar olacağına yer verilmiştir. Kanun’un 144’üncü maddesinde ise; evlenme işlemi, evlenme kütüğü, evlenmeye ilişkin yazışma ve evlenme ile ilgili diğer konuların yönetmelikle düzenleneceğine hükmedilmiştir.

12.1) Bu kapsamda, 07.11.1985 tarih ve 18921 no.lu Evlendirme Yönetmeliği Resmi Gazetede

yayımlanmıştır. Bahsi geçen yönetmelik, evlendirme işlemlerini yürütecek görevlilerin tespiti, yetkilerinin neler olduğu, evlendirmeye esas olacak dosyaların düzenlenmesi, evlenmenin yapılması, tören yerlerinin belirlenmesi, evlendirme daire ve memurlarının denetlenmesine dair esas ve usuller çerçevesinde evlendirme işlemlerinin nüfus hizmetlerinin bütünlüğü içerisinde yürütülmesini sağlamak amacıyla düzenlenmiştir.

13) Başvuru konusu somut dosyada; başvuran ile eş adayı tarafından Gaziosmanpaşa Belediye Başkanlığına

tüm belgeler tamamlanarak “evlenme izin belgesi” almak üzere başvuru yapıldığı iddia edilmiştir. İdare görevlilerince evlenme izin belgesi verme uygulamasının kaldırıldığı, nikâhın yapılacağı belediyeye başvuru yapılması gerektiğinin iletildiği, buna karşı eş adayı ile farklı illerde yaşadıklarını ve bu nedenle

birlikte başvuru yapılamaması durumunda noterden özel vekâletname çıkarılmaya zorlandığı ifade edilmiştir. İdare ile yapılan yazışma neticesinde İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel

Müdürlüğü tarafından düzenlenen 29.12.2020 tarihli ve 140591 sayılı evlendirme işlemleri konulu genelge kapsamında uygulama değişikliğine gidildiği gerekçesiyle evlenme izin belgesi verilmediği anlaşılmaktadır. Bu durumda farklı illerde yaşayan başvuran ve eş adayı ya birlikte müracaat edecek ya da noter kanalıyla vekâletname çıkarmaları gerekecektir.

13.1) Buna karşın ilgi genelgede kamu idarelerinin hizmet sunum süreçlerinin kolaylaştırılması, vatandaşa

yönelik hizmet yüklerinin azaltılması, hizmete erişimin hızlı ve etkili hale getirilmesi için evlenecek kişilerin yerleşim yeri ve diğer adres şartı aranmaksızın, evlenme müracaatlarının herhangi bir evlendirme memurluğu tarafından yapılması, evlenme işlemlerinin bu evlendirme memurluğu tarafından yürütülmesi gerektiği bildirilmiştir. Evlenme Yönetmeliği’nin 22’nci maddesinde düzenlenen evlenme izin belgesine yönelik herhangi bir bilgilendirme ise mevcut değildir.

13.2) Kurumumuzca diğer belediyelerin uygulama örneklerini tespit etmek üzere Türkiye Belediyeler

Birliği’ne bilgi belge talep yazısı yazılmıştır. Türkiye Belediyeler Birliği Başkanlığının 11.11.2024 tarih ve sayılı cevabi yazısında da bahsi geçen genelge ile evlenme izin belgesi uygulamasının ortadan kaldırılmadığı, aksine vatandaşa yönelik hizmet yüklerinin azaltılması, hizmete erişimin daha hızlı ve etkili hale getirilmesi için evlenecek kişilerin yerleşim yeri ve diğer adres şartı aranmaksızın evlenme müracaatlarının herhangi bir evlendirme memurluğuna yapılması kolaylığı sağlandığı, dolayısıyla usulüne uygun evlenme müracaatı yapan ve evlenmelerinde bir engel bulunmayan çiftlere istemeleri halinde evlenme izin belgesi verilebileceğinin değerlendirildiği açıklamalarına yer verilmiştir.

14) Hukuk düzeninde normlar hiyerarşisi Anayasa, uluslararası anlaşmalar, kanun, cumhurbaşkanlığı

kararnamesi, yönetmelik ve adsız düzenleyici işlemler olarak sıralanmaktadır. Yönetmelikler Anayasanın 124’üncü maddesinde düzenlenmiş olan yürütme organının düzenleyici işlemleri arasında bulunmaktadır.

Ancak, uygulamada yürütme organı tarafından “kararname”, “karar”, “tebliğ ”, “sirküler”, “genelge”, “ilke kararı ” “esaslar”, “yönerge” gibi değişik isimler taşıyan işlemler ile de genel, soyut ve objektif hukuk kuralları koyulduğu görülmektedir. Bu nedenle, bu işlemler de yürütme organının düzenleyici işlemleri arasında yer almakta ve bu tür düzenleyici işlemler idare hukukunda “adsız düzenleyici işlemler” olarak nitelendirilmektedir. Yönetmelik ve talimatların dayanağı oldukları yasalara aykırı düzenlemeler taşıyamayacakları idare hukukunun temel ilkelerinden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır (KULUÇLU E.

“Türk Hukuk Sisteminde Normlar Hiyerarşisi ve Sayıştay Denetimine Etkileri”, Sayıştay Dergisi, S.71, s.5-13). Bu noktada yönetmelikte yer alan evlilik izin belgesi uygulamasına yönelik değişikliğin ancak yönetmelik hükmü değişikliği ile yapılabileceğinden, usulüne uygun evlenme müracaatı yapan ve evlenmelerinde bir engel bulunmayan çiftlere istemeleri halinde evlenme izin belgesi verilmesi gerektiği değerlendirilmiştir.

15) Başvuranın iddiaları, idarenin açıklamaları, ilgili mevzuat hükümleri ve dosya kapsamında tarafımıza

sunulan bilgi ve belgeler birlikte değerlendirildiğinde; 07.11.1985 tarih ve 18921 no.lu Resmi Gazetede yayımlanan Evlendirme Yönetmeliği’nin 22’nci madde hükmünde düzenlenen evlenme izin belgesi hususunun halen yürürlükte olduğu, söz konusu madde hükmünde; dosyanın incelenmesi sonucunda evlenmelerine engel bir hallerinin bulunmadığı ve belgelerinin de tam olduğu tespit edilen çiftlere istedikleri takdirde, beyannamenin izin belgesi bölümü onaylanarak verileceği, ilgi belgeyi alan çiftlerin, yurt içinde ve yurt dışında evlendirmeye yetkili makam huzurunda, ayrıca bir dosya düzenlenmesine lüzum kalmaksızın evlenebileceği belirtilmiştir. İdarenin iş ve işlemlerini yerine getirirken hızlı hareket edebilmeleri, gecikmeksizin nihai ve kesin bilgi verilebilmesi, başvuruların süratli ve doğru sonuçlandırılması amacıyla kararlar alabilmeleri meri mevzuat hükümlerinin takibi ile gerektiğinde

bağlantılı idarelerle uygulama birliği önem arz etmektedir. Bu noktada meri mevzuat hükümlerince düzenlenmesinde sakınca bulunmayan evlilik izin belgesinin İdarece yerine getirilmemesi işleminde hukuka uyarlılık bulunmamaktadır.

B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme

16) İyi yönetim ilkelerine 28.03.2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu

Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin “İyi yönetim ilkeleri” başlıklı 6’ncı maddesinde yer verilmiş olup; Kurumumuzun bilgi ve belge talebine süresi içinde cevap verildiği, İdarenin başvuranla ilgili işlemlerinde ‘kanunlara uygunluk’, ‘makul sürede karar verme’, ‘hesap verilebilirlik’, ‘şeffaflık’, ‘kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi’ ilkelerine uygun davrandığı, ancak idarenin, şikâyetçiye verdiği cevapta hangi sürede hangi mercilere başvurabileceğini göstermediği bu nedenle ‘karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi’ ilkesine uymadığı tespit edildiğinden, İdarenin bahse konu ilkelere uygun davranması önerilmektedir.

VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA

17) 14.06.2012 tarihli 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun 21’inci maddesinin ikinci fıkrası

uyarınca, bu Tavsiye Kararının idareye tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde herhangi bir işlem tesis edilmez veya eylemde bulunulmaz ise durmuş olan dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye başlayacak olup (varsa) dava açma süresinden arta kalan sürede İstanbul İdare Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.

VII. KARAR

İlgili mevzuat hükümleri, yukarıda yer verilen açıklamalar ve dosya kapsamına göre, BAŞVURUNUN

KABULÜNE,

Başvuruya konu evlilik izin belgesi uygulaması hususunda İdare tarafından meri mevzuat hükümlerine uygun hareket edilerek evlenmelerinde bir engel bulunmayan çiftlere istemeleri halinde sözü edilen belgenin düzenlenmesi hususunda GAZİOSMANPAŞA BELEDİYE BAŞKANLIĞINA TAVSİYEDE

BULUNULMASINA,

6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun 20’nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, ilgili idare

tarafından bu karar üzerine tesis edilecek işlemin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna,

Kararın BAŞVURANA ve GAZİOSMANPAŞA BELEDİYE BAŞKANLIĞINA tebliğine,

Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi.

Mehmet AKARCA

Kamu Başdenetçisi