Memur maaşları toplu sözleşme ve enflasyon farkına göre belirlenirken, kamu işçilerinin ücret artışları farklı bir mekanizma üzerinden yürütülüyor. Kamu işçileri, her yıl Türk-İş ve hükümet arasında yapılan çerçeve protokol ile zam oranlarını alıyor. Bu zamlar genellikle iki yıllık dönemleri kapsıyor ve hem taban ücret hem de yüzdelik artışlar şeklinde düzenleniyor.

Yıllara Göre Zam Oranları

• 2019–2020: Kamu işçilerine ilk yıl %8+%4, ikinci yıl %3+enflasyon farkı oranında zam yapıldı.

• 2021–2022: İlk altı ay için %12, ikinci altı ay için %5 + enflasyon farkı uygulanırken, ikinci yıl da benzer şekilde %5 + enflasyon farkı öngörüldü.

• 2023–2024: Özellikle yüksek enflasyon nedeniyle, kamu işçilerine ilk altı ay için %45 oranında zam verildi. Takip eden dönemlerde ise %15 + enflasyon farkı kararlaştırıldı.

Memur–İşçi Arasındaki Farklar

• Memurlar: Zam oranları toplu sözleşmede belirleniyor, ayrıca enflasyon farkı 6 aylık dönem sonunda hesaplanıyor.

• Kamu işçileri: Taban ücret ve yüzdelik artış birlikte belirleniyor, enflasyon farkı daha sınırlı rol oynuyor.

• Son yıllarda özellikle 2023 protokolü, kamu işçilerine verilen yüksek artış oranıyla dikkat çekti. Aynı dönemde memurların maaş artışları ise daha düşük kaldığı için “memur–işçi zammı uçurumu” tartışmaları gündeme geldi.

Sendikal Tepkiler

Memur sendikaları, kamu işçilerine verilen zamların bazen memurlardan daha yüksek olması nedeniyle eşitsizlik oluştuğunu savunuyor. Hükümet tarafı ise farklı toplu sözleşme süreçlerinin işleyişine işaret ederek bu farklılıkların “doğal” olduğunu belirtiyor.

Son 5 Yılda Memur mu, Kamu İşçisi mi Daha Avantajlı?

2019–2020

• Kamu işçileri: %8 + %4 (ilk yıl), %3 + enflasyon farkı (ikinci yıl).

• Memurlar: %4 + %5 zamma ek olarak 6 ay sonunda enflasyon farkı.

• Analiz: Bu dönemde enflasyon %12’nin üzerinde gerçekleştiği için memurlar enflasyon farkıyla biraz daha avantajlı oldu.

2021–2022

• Kamu işçileri: %12 (ilk 6 ay), %5 + enflasyon farkı (sonraki dönemler).

• Memurlar: %3 + %3 gibi düşük oranlar + enflasyon farkı.

• Analiz: Enflasyonun %36’ya tırmandığı bu dönemde kamu işçileri başlangıçta yüksek zam aldıkları için avantajlı oldu, memurlar farkı ancak enflasyon farkı ödemesiyle kapatabildi.

2023–2024

• Kamu işçileri: %45 başlangıç zammı, ardından %15 + enflasyon farkı.

• Memurlar: %15 toplu sözleşme zammı + refah payı ve 6 ayda bir enflasyon farkı.

• Analiz: Kamu işçileri, taban ücretlere yapılan iyileştirmelerle çok daha yüksek artış aldı. Memurların maaş artışları aynı yıl işçilerle kıyaslandığında düşük kaldı.

2025 (Ocak–Temmuz dönemi)

• Kamu işçileri: Önceki protokol gereği %10 + enflasyon farkı.

• Memurlar: %15 toplu sözleşme zammı + enflasyon farkı.

• Analiz: 2025’in ilk yarısında memurlar biraz daha avantajlı görünse de, yılın tamamında işçiler daha yüksek taban ücrete kavuşmuş durumda.

Genel Değerlendirme:

• 2019–2020: Memurlar avantajlı.

• 2021–2022: Kamu işçileri avantajlı.

• 2023–2024: Açık farkla kamu işçileri avantajlı.

• 2025 başı: Memurlar kısmen avantajlı ama yıl genelinde tablo değişebilir.

Son 5 yılın geneline bakıldığında kamu işçileri daha avantajlı çıktı. Özellikle 2023’te yapılan yüksek zam, dengeleri işçiler lehine değiştirdi. Memurlar ise enflasyon farkı ödemeleriyle kayıplarını telafi etmeye çalıştı; ancak bu farklar, maaşlara zamanında yansımadığı için pratikte işçiler daha güçlü bir gelir artışı elde etti.

Memur Maaşlarının Belirlenme Dönemi: Enflasyon Farkı Gecikme Yaratıyor

Memur ve emekli maaşları her yıl 6 aylık dönemler halinde belirleniyor. Ocak ve Temmuz aylarında maaşlara toplu sözleşme zammı uygulanıyor; ayrıca gerçekleşen enflasyon oranı toplu sözleşme ile verilen zam oranını aşarsa, aradaki fark enflasyon farkı olarak maaşlara yansıtılıyor.

Enflasyon Verisinin Gecikmesi

Maaş artışlarının belirlenmesinde kritik veri, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan enflasyon rakamları. Ancak bu veriler, ilgili dönemin bitiminden bir ay sonra kamuoyuyla paylaşıldığı için memurlar ve emekliler maaş farklarını zam döneminden hemen sonra değil, takip eden ay içinde alabiliyor.

Örneğin:

• Ocak zammı, bir önceki yılın Temmuz–Aralık enflasyon oranı açıklandıktan sonra kesinleşiyor.

• Temmuz zammı ise Ocak–Haziran enflasyon verileri yayımlandıktan sonra belirleniyor.

Bu nedenle maaş artışları kağıt üzerinde Ocak ve Temmuz aylarında yürürlüğe girse de, enflasyon farkının hesaplanabilmesi için TÜİK verilerinin açıklanması bekleniyor.

Gecikmenin Etkisi

Enflasyonun yüksek seyrettiği dönemlerde, bu bekleme süresi memur ve emeklilerin maaşlarında geçici bir kayıp yaratıyor. Memurlar, bir aylık süre boyunca eski maaş üzerinden ödeme alıyor, enflasyon farkı ise daha sonra “maaş farkı” olarak toplu şekilde hesaplara yatırılıyor.

Toplu Sözleşme ve Ek Zam Tartışmaları

Toplu sözleşme görüşmelerinde belirlenen zam oranlarının, yüksek enflasyon dönemlerinde yeterli olmadığı sıkça dile getiriliyor. Sendikalar, enflasyon farkının daha hızlı ve anlık olarak maaşlara yansıtılmasını talep ederken, hükümet cephesi ise teknik hesaplamaların ancak TÜİK verileri açıklandıktan sonra yapılabileceğini vurguluyor.