| 2021 yılı Sayıştay Denetim Raporları |
|
Belediyenin mülkiyetinde bulunan dokuz adet taşınmazın, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 51’inci maddesinin (g) bendi; 14 adet taşınmazın ise aynı Kanun’un 51’inci maddesinin (i) bendi gerekçe gösterilerek pazarlık usulü ile kiraya verildiği görülmüştür. 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işlerinin bu Kanun kapsamında olduğu belirtilmiştir. “İlkeler” başlıklı 2’nci maddesinde; “Bu Kanunun yürütülmesinde, ihtiyaçların en iyi şekilde, uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve ihalede açıklık ve rekabetin sağlanması esastır.” “İhalelerde kapalı teklif usulünün esas olduğu” başlıklı 36’ncı maddesinde; “Bu Kanunun 1 inci maddesinde yazılı işlere ilişkin ihalelerde, tekliflerin gizli olarak verilmesini sağlayan kapalı teklif usulü esastır. Ancak, 44 üncü maddede gösterilen işler belli istekliler arasında kapalı teklif usulüyle, 45 inci maddede gösterilen işler açık teklif usulüyle, 51 inci maddede sayılan işler pazarlık, 52 nci maddede gösterilen işler de yarışma usulüyle yaptırılabilir.” “Pazarlık usulüyle yapılacak işler” başlıklı 51’inci maddesinde; “g) Kullanışlarının özelliği, idarelere yararlı olması veya ivediliği nedeniyle kapalı veya açık teklif yöntemleriyle ihalesi uygun görülmeyen, Devletin özel mülkiyetindeki taşınır ve taşınmaz malların kiralanması, trampası ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ile Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin kiralanması ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi, (…) i) Özellikleri nedeniyle belli isteklilere yaptırılmasında yarar görülen her türlü hizmet, eğitim, araştırma, etüt ve proje, planlama, müşavirlik, keşif, harita, fotoğraf, film, baskı, sergileme, kontrol, muayene işleri ile teknik, fikri ve güzel sanatlarla ilgili çalışmayı gerektiren diğer işler, (…) (i), (l) ve (p) bendlerinde yazılı işlerde Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınır” hükümlerine yer vermiştir. Bu hükümler birlikte değerlendirildiğinde, ihalede açıklık ve rekabetin sağlanmasının Kanun’un temel ilke ve prensiplerinden olduğu; bu ilke ve prensibin gereği olarak, Kanun’un 36’ncı maddesi hükmünde yer alan kapalı teklif usulünün esas usul, diğer usullerin ise belirli şartlar dahilinde uygulanacak istisnai usuller olduğu anlaşılmaktadır. Pazarlık usulüyle yapılabilecek işler Kanun’un 51’inci maddesinde bentler halinde tek tek sayılmış olup bu maddenin (g) bendinde, kullanışlarının özelliği, idarelere yararlı olması veya ivediliği nedeniyle kapalı veya açık teklif yöntemleriyle ihalesi uygun görülmeyen, Devletin özel mülkiyetindeki taşınır ve taşınmaz malların kiralanması, trampası ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ile Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin kiralanması ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisinin pazarlık usulü ile yapılabileceği hüküm altına alınmıştır. Kanun’un diğer maddelerinde ifade edilen “idare” kavramı yerine bu maddede “Devlet” kavramı kullanılmıştır. Aynı Kanun’un diğer maddelerinde, hatta aynı maddenin diğer bentlerinde Kanun’a tabi kurumlar için idare kavramı kullanılırken (g) bendinde “idarelerin özel mülkiyetinde” kavramı yerine “Devletin özel mülkiyetinde” ve “Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan” kavramlarının kullanılması idare kavramından başka bir mana ve içeriği ifade ettiğini açıkça göstermektedir. Nitekim aynı Kanun’un 75’inci maddesinde de Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmaz mallar hakkında ecrimisil ve tahliye hususları düzenlenmiş ve bu malların işgalinden dolayı “hazinenin zararından” bahsedilmiştir. Söz konusu 75’inci maddenin, belediyeler hakkında uygulanıp uygulanmayacağı hususu hukuki ihtilaflara konu olmuş ve yargı kararları ile belediyelerin bu kapsamda değerlendirilemeyeceği hüküm altına alınmıştır. Bunun üzerine 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15’inci maddesi ile 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 75’inci maddesi hükümlerinin belediye taşınmazları hakkında da uygulanacağına ilişkin düzenleme yapılarak belediye taşınmazları hakkında da 2886 sayılı Kanun’un 75’inci maddesine atıf yapılmıştır. Ancak Kanun’un 51’inci maddesinin (g) bendinde yer alan hükümlerin belediye malları için de uygulanacağına dair bir düzenleme yapılmamıştır. Gerek yargı kararları gerekse 5393 sayılı Kanun’la yapılan atıf, Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmaz mallar kavramına belediyelerin özel mülkiyetinde olan mallarının girmediğini ortaya koymaktadır. Belediyelerin 2886 sayılı Kanun’un 51’inci maddesinin (g) bendi uyarınca özel mülkiyetinde bulunan taşınmazlar için pazarlık usulü ile ihale yapılamayacağı hususunda Danıştay Kararları da mevcuttur. Bununla birlikte, Kanun’un 51’inci maddesinin (i) bendi uyarınca pazarlık usulüyle taşınmazların kiralanması mümkün değildir. Zira, söz konusu hükmün taşınmaz kiralanmasına ilişkin değil; bütçeden harcama yapılarak gerçekleştirilecek işleri kapsadığı açıktır. Madde metninde de bu durum “Özellikleri nedeniyle belli isteklilere yaptırılmasında yarar görülen”, “ilgili çalışmayı gerektiren diğer işler” şeklinde ifade edilmiştir. Dolayısıyla, Belediyeye ait taşınmazların 2886 sayılı Kanun’un (i) ve (g) bentleri gerekçe gösterilerek pazarlık usulüyle kiraya verilmesi mevzuata aykırılık teşkil etmektedir. Yapılan inceleme neticesinde, yukarıda açıklanan mevzuat düzenlemelerine rağmen 9 adet taşınmazın, 2886 sayılı Kanun’un 51’inci maddesinin (g) bendi dayanak gösterilerek; 14 adet taşınmazın ise aynı Kanun’un taşınmaz kiralamaları ile ilgili olmayan 51’inci maddesinin (i) bendi gerekçe gösterilerek ve her taşınmaz için bir teklif alınmak suretiyle mevzuata aykırı olarak kiraya verildiği tespit edilmiştir. Bu itibarla söz konusu taşınmazların kiraya verilmesinde, 2886 sayılı Kanun’a uygun olarak ve rekabetin sağlanmasını teminen doğru usullerle ihale edilmesi gerekmektedir. |
