| 2021 yılı Sayıştay Denetim Raporları |
|
ASKİ Genel Müdürlüğünce mükelleften tahsil edilen atıksu ücretlerinin, atıksu ile ilgili hizmetlerde kullanılması gerekmesine rağmen geçmiş yıllardan bu yana başka hizmetlere harcandığı veya büyükşehir belediyesine mahsuplaşma veya nakit olmak üzere gönderildiği görülmüştür. 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 11’inci maddesinde atıksu altyapı sistemlerini kullanan ve/veya kullanacakların, bağlantı sistemlerinin olup olmadığına bakılmaksızın, arıtma sistemlerinden sorumlu yönetimlerin yapacağı her türlü yatırım, işletme, bakım, onarım, ıslah ve temizleme harcamalarının tamamına kirlilik yükü ve atıksu miktarı oranında katılmak zorunda olduğu, bu hizmetlerden yararlananlardan, idarelerce belirlenecek tarifeye göre atıksu toplama, arıtma ve bertaraf ücreti alınacağı, bu maksatla tahsil edilen ücretlerin, atıksu ile ilgili hizmetlerin dışında kullanılamayacağı, atıksuları toplayan kanalizasyon sistemi ile atıksuların arıtıldığı ve arıtılmış atıksuların bertarafının sağlandığı atıksu altyapı sistemlerinin kurulması, bakımı, onarımı, ıslahı ve işletilmesinden; büyükşehirlerde 2560 sayılı İSKİ Kanunu ile belirlenen kuruluşların sorumlu olduğu, Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’in 5’inci maddesinde, sürdürülebilir atıksu yönetilmesi amacıyla tarifelerin belirlenmesinde atıksu hizmetlerinden tahsil edilen ücretlerin, atıksu ile ilgili hizmetler dışında kullanılmamasının esas olduğu hüküm altına alınmıştır. Çevre Kanunu’nun 11’inci maddesinde “Atıksu altyapı sistemlerini kullanan ve/veya kullanacaklar, bağlantı sistemlerinin olup olmadığına bakılmaksızın, arıtma sistemlerinden sorumlu yönetimlerin yapacağı her türlü yatırım, işletme, bakım, onarım, ıslah ve temizleme harcamalarının tamamına kirlilik yükü ve atıksu miktarı oranında katılmak zorundadırlar. Bu hizmetlerden yararlananlardan, belediye meclisince ve bu maddede sorumluluk verilen diğer idarelerce belirlenecek tarifeye göre atıksu toplama, arıtma ve bertaraf ücreti alınır. Bu fıkra uyarınca tahsil edilen ücretler, atıksu ile ilgili hizmetler dışında kullanılamaz.” ifadesi yoruma açık olmayan net bir Kanun hükmüdür. Dolayısyla Kanun hükmü gereği idarenin atıksu hizmeti dışında başka bir hizmette dahi kullanamayacağı açık bir hükümle ortaya konulan bir gelirinin büyükşehir belediyesine aktarılmaması gerekmektedir. Her ne kadar 5216 Sayılı Kanun’un 23’üncü maddesinde büyükşehir belediyesinin gelirlerinin sayıldığı (j) bendinde yer alan “Bağlı kuruluşların kesin hesaplarındaki gelirleri ile giderleri arasında oluşan fazlalık sonucu aktarılacak gelirler” büyükşehir belediyesinin gelirleri arasında olduğu hükmü bulunsa da, bu hüküm tek başına atıksu gelirlerinin büyükşehir belediyesine aktarılması gerektiği sonucunu ortaya koymamaktadır. Kaldı ki, atıksu gelirlerinin büyükşehir belediyesine aktarılmasıyla ilgili açık bir mevzuat hükmü bulunmaz iken, hem Çevre Kanunu’nda hem de ilgili Yönetmelik’te atıksu gelirlerinin atıksu hizmeti dışında kullanılamayacağına ilişkin çok açık bir hüküm bulunmaktadır. 2010-2021 yıllarını kapsayan 12 yılda toplam 5.304.790.459,27 TL atıksu ücreti toplanmıştır. Fakat 2019 yılı haricindeki 11 yılda atıksu ile ilgili yapılan harcamaların toplanan atıksı bedeli kadar olmadığı görülmüştür. Oysa idarenin atıksu tesisleriyle ilgili yatırıma ihtiyacı bulunmaktadır. Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği’nin hassas su alanlarıyla ilgili 11’inci maddesi gereği atıksu arıtma tesislerinin yenilenmesi ve geliştirilmesi mecburiyeti doğmuştur. Özellikle idarenin en büyük arıtma tesisi olan Tatlar Arıtma Tesisi, biyolojik (klasik aktif çamur) arıtma türüne sahip olup, geliştirilip yenilenerek ileri biyolojik arıtma tesisi türüne sahip olabilmesi için finansmana ihtiyacı olacaktır. Sonuç olarak, Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği gereğince amortisman ayrılan kanalizasyon ve atıksu arıtma tesislerinden bir çoğunun ekonomik ömrünü doldurduğu ve bu sebeple amortisman ayırmaya son verildiği görülmekle birlikte bu tesislerin zamanla yerine yenisinin yapılacağı ve buna ilişkin maliyetlerin oluşacağı dikkatle değerlendirildiğinde bu tesislerle ilgili hizmetlere ilişkin elde edilen ve Kanun hükmüyle atıksu hizmetine tahsis edilmiş gelirlerin başka hizmetlerde kullanılmaması ve bu hizmetleri yapma yetkisi olmayan ayrı bir tüzel kişilik ve bütçeye sahip büyükşehir belediyesine gönderilmemesi gerekmektedir. |
