| 2021 yılı Sayıştay Denetim Raporları |
|
Ambalaj atıklarının toplanması ve değerlendirilmesi imtiyaz hakkının ihale yapılmadan özel bir şirkete verildiği ve verilen bu hak karşılığında herhangi bir bedel alınmadığı görülmüştür. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun belediyenin yetki ve imtiyazlarını düzenleyen 15’inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendinde; “Katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetleri yapmak ve yaptırmak” belediyenin yetki ve imtiyazları arasında sayılmaktadır. 2872 sayılı Çevre Kanunu’na dayanılarak hazırlanan ve 27.12.2017 tarih ve 30283 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nin 8’inci maddesinin birinci fıkrasında, “Ambalaj atıklarının ayrı toplanmasından, 5216 sayılı Kanunun 7 nci maddesi kapsamında büyükşehir belediye sınırları içerisinde ilçe belediyeleri ve 5393 sayılı Kanunun 15 inci maddesi kapsamında belediyeler sorumludur.”; dördüncü fıkrasında, ‘“Belediyeler; (…) Ambalaj atıklarının yönetimi için toplama ayırma tesisi kurmak/kurdurmakla, işletmek/işlettirmekle, kurduğu tesislere çevre lisanslı almak/aldırmakla veya bu faaliyeti çevre lisanslı toplama ayırma tesisleri ile gerçekleştirmekle … görevli ve yükümlüdürler” hükümleri yer almaktadır. Bununla birlikte, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 1’inci maddesiyle, belediyelerin kiralama işlemlerinin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na tabi olduğu hükme bağlanmış; “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesi ile de hakların kiralanmasının kira kapsamında olduğu belirtilmiştir. Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden, ambalaj atıkların toplanması hususunda belediyelerin hem yetkili hem de imtiyaz sahibi olduğu; ambalaj atıklarının ayrı toplanmasından bizzat sorumlu tutulduğu ve ambalaj atıklarının toplanması işini idarenin kendisinin yapabileceği gibi sözleşme imzaladığı çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama ayırma işletmeleri ile de gerçekleştirebileceği anlaşılmaktadır. Ambalaj atıklarının ilgili işletme tarafından toplanarak belli yerlere satıldığı ve dolayısıyla bu faaliyetlerden gelir elde edildiği dikkate alındığında, ambalaj atıklarının toplanması işinin 2886 sayılı Kanun hükümleri uyarınca rekabet ve eşit muamele ilkelerinin gereklerinin yerine getirildiği bir ihale ile yeterli şartları taşıyan ve en yüksek bedeli teklif eden şirkete verilmesi gerekmektedir. Çukurova ilçesi belediye sınırları içerisinde ambalaj atıklarının toplanması faaliyetlerine ilişkin 2886 sayılı Kanun uyarınca 14.06.2017 tarihinde ihale edilen ve 7 adet isteklinin teklif verdiği Belediye Sınırları İçerisinde Ambalaj Atıklarının Toplanması İşi ihalesinin, 3 yıllığına 602.000,00-TL+KDV peşin bedelle verildiği görülmüştür. Yüklenici firma ve Belediye arasında imzalanan 05.07.2017 tarihli Sözleşme’nin Genel Hükümler Bölümü’nün, 2’nci maddesinde; “Üç (3)yıl ihale bedeli 602.000,00 TL + KDV (altıyüzikibin + KDV) dir. Üç(3) yıl ihale bedeli üzerinden % 6 oranında kesin teminat alınır. Üç(3) yıllık ihale bedeli sözleşme imzalandıktan 15 gün içerisinde peşin olarak tahsil edilecektir.” 4’üncü maddesinde; “Yüklenicinin fesih talebinde bulunması, sözleşmede belirtilen üç(3) yıllık süre sona ermeden işletmenin faaliyetini durdurması, amacı dışında kullanması, taahhüdünü sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirmemesi veya işletme ruhsatının ve lisanslarının her ne sebeple olursa olsun iptal edilmesi hallerinde bu sözleşme, 2886 sayılı Kanunun 62. maddesine göre tebligat yapmaya gerek kalmaksızın idarece feshedilerek, kesin teminatı gelir kaydedilir.”, 7’nci maddesinde; “2886 sayılı kanunun 84. Maddesine göre; üzerine ihale yapıldığı halde usulüne göre sözleşme yapmayan istekliler ile sözleşme yapıldıktan sonra taahhüdünden vazgeçen ve mücbir sebepler dışında taahhüdünü sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirmeyen müteahhit veya müşteriler hakkında da, ihaleyi yapan bakanlık veya ilgili bakanlık tarafından bir yıla kadar ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilir ve bu kararlar Resmi Gazetede ilan ettirildiği gibi ilgililerin müteahhitlik sicillerine işlenir.” hükmü yer almaktadır. Yapılan incelemeler neticesinde, yukarıda belirtilen hükümler uyarınca KDV dahil 710.360,00-TL olan sözleşme bedelinin yüklenici tarafından sözleşme tarihi olan 05.07.2017’den itibaren 15 gün içerisinde peşin olarak yatırılması gerekirken 20.07.2017 tarihinde sadece 450.000,00-TL’sinin yatırıldığı; geri kalan 260.360,00-TL’nin ise 2021 yılı sonu itibarıyla henüz yatırılmamış olduğu tespit edilmiştir. Buna göre, 05.07.2017 tarihli sözleşme hükümleri uyarınca, yükümlülüklerini yerine getirmeyen yüklenici ile yapılan sözleşmenin Belediyece tebligat yapmaya gerek kalmaksızın iptal edilmesi, kesin teminatının gelir kaydedilmesi ve ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilerek Resmi Gazete’de ilan edilmek suretiyle ilgilinin müteahhitlik siciline işlenmesi gerekmekte iken, söz konusu Sözleşmenin bitim tarihinden sonra belediye sınırları içerisinde ambalaj atıklarının toplanması ve toplanan atıkların satılması hakkının 14.10.2020-14.10.2023 tarihleri arasında geçerli olmak üzere bir protokol düzenlenerek, rekabet ortamı oluşturulmadan, ihale yapılmadan ve herhangi bir bedel alınmadan tekrar aynı firmaya verildiği tespit edilmiştir. Diğer taraftan 14.10.2020-14.10.2023 tarihleri arasında geçerli olmak üzere düzenlenen Ambalaj Atıkları Toplama Protokolü’nün 33’üncü maddesinde ise; “Toplayıcı firma iş performansını ve hızını artırmak için Belediyenin göstereceği alana bir aktarma istasyonunu ihalenin sonuçlanmasını takiben 2 (iki) ay içinde kurar. Aktarma istasyonu: Dolu atık toplama araçlarının yüklerini atık cinsine göre sınıflandırılmış bölgeleri olan yere bırakarak ilçede atık toplama hızını artırmayı sağlayan ve vatandaşların atıklarını getirebilecekleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı mevzuatlarına uygun tesis. Tesisin taşıması gereken özellikler; a) Sızdırmazlık özelliği için zeminin beton veya asfaltla kaplı, b) Güvenlik açısından gerekli aydınlatma sistemi ve yangın riski önlemlerinin alınması c) Sıfır Atık Yönetmeliği sınıflandırma kodlarına göre (kağıt, karton, cam, metal vb.) konteynır veya bölmelerin üzerinde yazı ve şekiller bulunmalı, konteynırlar kapalı ve tekerlekli olmalıdır. d) Alan asgari 1000 m2 olmalı, e) Tesis etrafı, 2 m yüksekliğinde beton, tuğla vb. kalıcı yapı malzemesiyle çevrili olmalı, f) Atıkların biriktirildiği alan kapalı olmalı ve alanda kantar bulunmalı g) Alanda kör toplama kanalı ile sonlanan kuşaklama kanalı bulunmalıdır. Tesis yapılınca belediye fen işleri ve çevre koruma ve kontrol müdürlükleri ortak onayıyla hizmete başlar. Bu tesis protokol bitiş tarihine kadar toplayıcı firmanın kullanımında olur. Protokol süresi doldurulduğunda kullanımı ve tüm ekipmanları belediye’ye kalır” hükümleri yer almaktadır. İlgili Protokol ve gerçekleştirilen uygulamalar üzerinde yapılan incelemeler neticesinde, 33’üncü maddesi gereğince Protokolün başlangıç tarihi olan 14.10.2020 tarihinden itibaren 2 ay içinde, yani en geç 14.12.2020 tarihinde kurularak hizmete sunulması gereken ve yukarıda teknik detayları belirtilmiş olan Aktarma İstasyonunun kurulmadığı tespit edilmiştir. (33’üncü maddede “ihalenin sonuçlanmasını takiben 2 (iki) ay içinde” denilmiş olmakla birlikte söz konusu iş ile ilgili herhangi bir ihale yapılmadığından, düzenlenen Protokolün geçerlilik tarihi esas alınmıştır.) Bununla birlikte, Protokol’de imtiyaz hakkının bedelsiz devredildiği firmanın yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda uygulanacak yaptırımlara ilişkin herhangi bir hükme de yer verilmemiştir. Belediyenin yetki ve imtiyazları arasında bulunan ambalaj atıklarının toplanması işinin imtiyaz yolu ile şirket veya şirketlere verilmesi ancak 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre yapılacak ihale ile mümkün olabilir. İmtiyaz hakkının rekabet ortamı oluşturularak yapılacak ihale sonucunda en yüksek bedeli ödemeyi kabul eden firmaya verilmesi ve Belediyenin söz konusu gelirden mahrum bırakılmaması gerekmektedir. Bu itibarla 05.07.2017 tarihli sözleşme yükümlülüklerini yerine getirmeyen firma hakkında, sözleşme ile belirlenmiş olan cezai hükümlerin uygulanması; ambalaj atıklarının toplanmasına ilişkin imtiyaz hakkının rekabet ortamı oluşturularak yapılacak ihale sonucunda en yüksek bedeli ödemeyi kabul eden firmaya verilmesi ve Belediyenin söz konusu gelirden mahrum bırakılmaması gerekmektedir. |
