| 2021 yılı Sayıştay Denetim Raporları |
|
Amasya Belediyesi 2021 yılı denetimi kapsamında yapılan incelemelerde; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21’inci maddesinin (b) bendinde öngörülen şartlar oluşmadığı halde, bazı yapım işi ihalelerinin pazarlık usulü ile yapıldığı tespit edilmiştir. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde; yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu ve diğer ihale usullerinin Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılabileceği hükmü yer almaktadır. Kanun’un bu hükmüne göre, açık ihale usulü ile belli istekliler arasında ihale usulü temel ihale usullerinden olup, pazarlık usulü istisnai bir ihale usulüdür ve sadece Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılmalıdır. Kanun’un pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesinin şartlarını düzenleyen 21’inci maddesinin (b) bendinde ise; doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması durumlarında pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabileceği belirtilmiştir. Kanun’da yer alan hükümden anlaşılacağı üzere, önceden beklenen ve bilinen olaylar ile yine önceden öngörülebilir ihtiyaçlar, yapım tekniği açısından özellik arz etmeyen veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği bulunmayan işlerin 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) fıkrası kapsamında değerlendirilme imkânı bulunmamaktadır. Bir durumun, 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendi açısından, “idarece öngörülemeyen olay” içerisinde değerlendirilebilmesi için; durumun idare tarafından “öngörülemez”, “olağan dışı” ve “idarenin iradesinden bağımsız” nitelikte olması gerekmektedir. Bunun yanında pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesi için diğer şartların yanında ihalenin ivedi olarak yapılmasının da zorunlu olması gerekmektedir. Bununla beraber, ihalenin ivedi olarak yapılması şartı tek başına yeterli olmayıp ivedilik Kanun’da belirtilen doğal afet, salgın hastalık, can veya mal kaybı gibi ani ve beklenmeyen ve idarenin önceden öngöremediği gibi özel şartlara bağlanmıştır. Bir işin acilen yapımına İdarece karar verildiği durumlarda Kanun’da belirtilen diğer şartlar mevcut değil ise, pazarlık usulü ile ihaleye çıkılması mümkün görülmemektedir. Belediye tarafından 2021 yılı içerisinde 4 adet yapım işi ihalesine çıkılmış olup bu ihalelerden 3 tanesi gerekli şartlar oluşmadan ve geçerli bir gerekçe gösterilmeksizin anılan Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendi kapsamında pazarlık usulü ile ihale edilmiştir. Söz konusu yapım işlerinden; “Geçici Hayvan Bakımevi Yapım İşi” ve “Giotinli Pergole Sistemi Yapım İşi” için salgın hastalık ve “İsale Hattı (Kısmi) Yenileme ve Hidro Elektrik Santrali Yapım İşi” için ise yapım tekniği açısından özellik arz ettiği gerekçeleriyle pazarlık usulüne başvurulmuştur. Söz konusu yöntemin belirlenmesi sürecinde, ihaleye çıkan müdürlük tarafından Belediyenin hukuk danışmanından resmi yazı ile, pazarlık usulünün tercih edilmek istendiği ve uygun olup olmadığına dair, görüş talep edilmiş ve hukuk danışmanı tarafından açık, gerçekçi ve objektif herhangi bir değerlendirme olmaksızın pazarlık usulün kullanılmasının uygun olduğu ifade edilmiştir. Söz konusu görüş yazılarında, ihaleye çıkılacak yapım işi için, ne ilgili müdürlük ne de hukuk danışmanı tarafından yukarıda bahsedilen hangi gerekçelerle pazarlık usulünün kullanılması gerektiğine dair herhangi bir somut ifade ve değerlendirme belirtilmemiştir. İlgili yazışmalar belirtilen yapım işlerinin pazarlık usulü ile gerçekleşmesine dayanak olarak ihale dosyalarında yer almıştır. Belediye tarafından 2021 yılı içinde gerçekleştirilen yapım işi ihalelerine ait sözleşme tutarlarının toplamı 43.032.450,23 TL iken, pazarlık usulü ile ihalesi gerçekleştirilen işlerin toplam tutarının 42.936.000,23 TL olduğu görülmüştür. Bu işlerin temel ihale usulleri tercih edilerek ihale edilmemesi ve 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendine göre gerekli şartlar oluşmadığı halde istisnai bir ihale usulü olan pazarlık usulü tercih edilerek ihale edilmesi anılan madde hükümleri yanında Kanun’un 5’inci maddesinin birinci ve dördüncü fıkralarında yer alan ihale ilkelerine de aykırılık teşkil etmektedir. İdare cevabında, pandemi sürecinde, yapım işlerinin yapım tekniği açısından özellik arz eden ve ivedilikle sonuçlandırılması gereken işler olması dolayısıyla pazarlık usulü ile yapıldığı belirtilmiştir. Fakat mevzuatta belirtilen şartlar oluşmadan ve geçerli bir gerekçe gösterilmeden anılan Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendi kapsamında pazarlık usulü ile ihale edilen yapım işlerinin bulguda belirtildiği üzere pazarlık usulü ile ihale edilmesini gerektirecek herhangi gerekçe bulunmadığı düşünülmektedir. Sonuç itibariyle, ihalelerin, davet edilecek isteklilerinin İdare tarafından belirlendiği ilansız pazarlık ihale usulü ile yapılması ile tüm isteklilerin teklif verebildiği açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılması halinde oluşacak rekabet ortamı karşılaştırıldığında, açık ihale ve belli istekliler arasında ihale usulünün sağladığı üstünlük ve fayda açıktır. Bu nedenle, kaynakların verimli kullanılması ve kamu yararının korunmasını sağlamak amacıyla gerekli şartlar oluşmadan ihalelerin istisnai bir usul olan pazarlık usulüne göre ihale edilmemesi için İdare tarafından gerekli dikkat ve özenin gösterilmesi gerektiği değerlendirilmektedir. |
